ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘГАРИФ ҺƏМ ФӘН МИНИСТРЛЫГЫ

УРТА ҺӨНӘРИ БЕЛЕМ БИРƏ ТОРГАН ДƏҮЛƏТ БЮДЖЕТ МӘГАРИФ УЧРЕЖДЕНИЕСЕ «ӘЛМӘТ ҺӨНƏР КӨЛЛИЯТЕ»

Татарча сөйләшәбез

СТО, СТМ группа студентларын татар теленә

өйрәтү буенча методик ярдәмлек.

Комплектның төзүчесе:татар теле

һәм әдәбият укытучысы

Захарова Зәлия Өлфәт кызы

Альметьевск 2015

Татар теленә өйрәтү

буенча методик ярдәмлек турында

Татар теленә өйрәтү буенча методик ярдәмлек Дәүләт стандарты таләпләренә туры китереп эшләнгән.

Бу методик ярдәмлек урта һөнәри белем бирү уку йорларында рус мәктәпләрен тәмамлаган рус студентлары өчен исәпләнгән һәм фән буенча тирән белем бирү, мәктәптә алган белемнәрне ныгыту, һөнәри юнәлеш бирү максатларын күздә тота. Әлеге юнәлештә түбәндәге таләпләрне куя: әдәби телдә иркен сөйләшү; бирелгән темага иҗади язма эш үти алу, уй-фикерләрен язма рәвештә белдерү алуларына ирешү; татар телен укыту дәвамында һәм аудитор дәресләрдән тыш үткәрелә торган чараларда студентларның рухи дөньяларын баету, патриотик һәм әхлакый тәрбия бирү, милли үзаң һәм милли горурлык хисен тәрбияләү; уку дәверендә студентларны һөнәри лексика, сөйләм әдәбе белән таныштыру.

Әлеге методик ярдәмлек башка махсус һөнәри белем бирү йортларында татар теле укытучыларына файдалану өчен тәгъдим ителергә мөмкин.

Эчтәлек

1

Танышу. Грамматик практикум.Некоторые грамматические особенности татарского языка

4 бит

2

Машиналарны чәчүлеккә әзерлиләр. Грамматик практикум. Фонетические особенности татарского языка

11 бит

3

Автомеханик сыйфатлары.Грамматик практикум.Существительные, особенности их использования

14 бит

4

Машина йөртүченең эш урынын оештыруга таләпләр.Грамматик практикум. Местоимения.

16 бит

5

Машинагыз бармы? Грамматик практикум. Прилагательные

21 бит

6

Язгы чәчү.Грамматик практикум Наречия

26 бит

7

Сәгать ничәдә? Грамматик практикум. Числительные

28 бит

8

"КамАЗ" - шәп машина! Грамматик практикум. Глаголы повелительного наклонения

34 бит

9

Тәмәке тартуның зарары. Грамматик практикум. Инфинитив

37 бит

10

Аракы кешене нишләтә? Грамматик практикум Глаголы условного наклонения

40 бит

11

"Ак үлем"нән саклан! Грамматик практикум. Глаголы изъявительного наклонения.Настоящее время, особенности их использования

44 бит

12

"КАМАЗ-Мастер" юлга кузгалырга әзер. Грамматик практикум. Глаголы прошедшего времени

48 бит

13

Хоккей уены. Җәйге каникул.Грамматик практикум. Глаголы будущего времени

55 бит

14

Автомеханик чакыртып буламы? Грамматик практикум.Вспомогательные глаголы

59 бит

15

Транспорт төрләре. Грамматик практикум.Союзы и частицы

61 бит

16

Йөртү (транспорт) чаралары аптечкасы (даруханәчеге).Грамматик практикум. Вводные слова

66 бит

17

Завод. Грамматик практикум. Конструкция предложения в татарском языке

77 бит

18

Бабам сугышта булган.Грамматик практикум. Причастия

79 бит

19

Рамазан - һөнәри көллияте студенты. Грамматик практикум. Деепричастия

81 бит

20

Егет көче. Грамматик практикум. Послелоги

83 бит

21

Төрле елларда чыккан машиналар. Грамматик практикум. Полные и неполные предложения

87 бит

22

Әтием - үрнәк. Грамматик практикум.Чтение и перевод профессионально ориентированных текстов

94 бит

Файдаланган әдәбият

100бит

1. Некоторые грамматические особенности татарского языка

1. Оформление вопросительной интонации с помощью аффиксов - мы / - ме:

Гаилә зурмы? Бу Альбинамы?

Әни өйдәме? Бабай картмы?

2. Оформление вопросительной интонации с помощью вопросителного местоимения:

Бу кем?(Это кто?)

Гаиләдә ничә кеше?(Сколько человек в семье?)

3. Оформление множественного числа имен существительных с помощью аффиксов - лар / -ләр и нар / нәр ( присоединяется к словам, оканчивающимся на м, н, ң).

машина - машиналар көн - көннәр

күмәч - күмәчләр урам - урамнар

4. Отсутствие в татарском языке категории рода. Различия по полу выражаются лексическими средствами. Например:

әни (мама) үгез (бык)

абый (старший брат) сыер (корова)

5. Отсутствие предлога:

Мин көллияткә китәм. (Я ухожу в колледж)

Әти заводтта эшли. (Папа работает на заводе)

В словосочетаниях «прилагательное + существительное», «местоимение+существительное», «числительное +существительное» склоняется только имя существительное, т.е. определяемое слова:

Зур авыл, зур авыллар, кечкенә авылда.

Минем әбидә, минем әбинең, минем әбигә, минем әбине.

Бер бала, биш балага, ике улым.

6. В татарском языке в одном слове сочетаюся гласные переднего ряда и мягкие согласные звуки или только гласные заднего ряда и твердые согласные звуки (закон сингармонизма):

бабамның ( у моего дедушки)

әбиемнең ( у моей бабушки)

балаларга (детям)

7. Агглютинативность татарского языка (словообразование, формообразование и словоизменение осуществляются при помощи окончаний):

Укытучы, кичен, иртән, көзен.

Балаларым, бакчасына.

8. В татарском языке, как и в русском, 6 падежей:

Баш килеш - основной п.(таш, өй)

Иялек килеш - притяжательный п.- ның, - нең (ташның, өйнең)

Юнәлеш килеш - направителҗный п.- га/-гә, -ка/-кә(ташка, өйгә)

Төшем килеш - винителҗный п.- ны, -не ( ташны, өйне)

Чыгыш килеш - исходный п.- дан/-дән, -тан/ -тән,- нан/ -нән( таштан, өйдән)

Урын-вакыт килеш - местно-временной п.-да/-дә,-та/ -тә( ташта, өйдә)

9. В татарском языке. Как и во всех тюркских языках, имеются особые формы выражения принадлежности:

Әнием (моя мама), әниең (твоя мама), әнисе ( его, ее мама).

Апабыз (наша сестра), апагыз (ваша сестра), апалары (их сестра).

10. В области синтаксиса главной особенностью является то, что сказуемое, выраженное любой частью речи. Стоит в конце предложения:

Әни эшкә бара. (Мама идет на работу.)

Бала матур. ( Ребенок красивый.)

Задание:

1. Запомните эти имена:

Илһам Шакиров (певец), Рудольф Нуриев (артист балета), Марьям Рахманкулова (композитор), Гамил Афзал (писатель).

Скажи свое имя по следующему образцу:

Минем исемем - Азат (Мое имя - Азат).

2. Поздоровайтесь с родственниками:

Исәнме,әнкәй - Здравствуй, мамочка. Исәнме әткәй - Здравствуй, папочка. Нихәл, әни? - Как дела мама?Сау бул, улым! - До свидания, сынок! Хуш, бабай!- Прощайте, дедушка! Хәерле кич, апа!- Добрый вечер, тетя!

3. Добавте к этим словам аффикс I лица единственного числа:

рука, камень, огонь, стул, девушка.

- к словам, имеющим только мягкие гласные в составе, добавьте аффикс I лица единственного числа.

- слова, которые вы знаете, и которые имеют только твердые гласные, просклоняйте по трем лицам принадлежности.

4. Прочитай по слогам:

Сарман буйларында яшел алан,

Печәннәре җитәр бер заман.

Бергә булулары бик күңелле,

Әмма айрылулар бик яман(Песня)

5. Разделите текст на слоги.

Җирдә миңа ни кирәк?

Җирдә миңа ни кирәк? Без яшәгән өй кирәк!

Әти дә әни кирәк! Җирдә миңа ни кирәк?

Җирдә миңа ни кирәк? Әллүкиле көй кирәк!

Җирдә миңа ни кирәк? Туган-үскән ил кирәк!

Тукай,туган тел кирәк! Җирдә миңа ни кирәк?

Җирдә миңа ни кирәк? Мәңге имин җир кирәк!

(Шәүкәт Галиев)

6. Правильно прочитайте предложения и переведите на русский язык.

Мин ятам. Син укы. Без яшь. Әти көлә. Әни сөйли. Яз башлана. Урман зур. Күл тирән. Үзем әйтәм. Исемең ничек? Абый кайда? Көн нинди? Юл кыска. Үлән яшел. Рәхмәт сезгә! Гафу итегез, мин үзум. Бер кеше бара. Өч сум бир әле. Егерме сум бирдем.

7. Переведите на татарский язык.

Я читаю. Он рабочий. Трава зеленая. Улица большая. Он рабочий. Сад красивый. Мы увидели.

8. Отвечайте одним отрицательным словом на вопрос:

Укыдыңмы?

Беләсеңме?

Язамы?

Әйтәме?

9. Переведите на татарский язык:

Я не рабочий. Я не строитель. Он не шофер. Мы не студенты. Вы не ученый.

10. Образуйте множественное число от данных существительных:

Аш,токмач,он,шикәр,тоз,ботка,шулпа,өчпочмак,чәк-чәк,бәлеш,чәй,ит,сөт.

11. Поставь правильные окончания

a) Ташчы эш... килде.

1) - ка

2) - кә

2) - гә

b) Лимон... С витамины бар.

1) - ны

2) - да

3) - тә

12. Прочитайте диалог:

• Исәнмесез!

• Исәнмесез. Таныш булыйк. Минем исемем Әлфия. Ә сезнең исемегез ничек?

• Минем исемем Рәмзия.

• Сез Казанда яшисезме?

• Әйе. Мин Казанның Киров районында яшим. Ә сез кайда яшисез?

• Мин шулай ук Казанда яшим. Минем фатирым Ленин районында.

• Рәмзия, сезгә ничә яшь?

• Миңа егерме биш яшь. Ә сезгә?

• Миңа егерме дүрт яшь. Мин бу заводта яңа гына эшли башладым. Сез монда күптән эшлисезме?

• Мин заводка авиация институтын тәмамлагач килдем. Инде дүртенче ел эшлим.

• Мин шулай ук авиация институтын тәмамладым. Аннан соң бер ел кызым белән өйдә утырдым.

• Хәзер кызыгызга ничә яшь?

• Ике яшь. Ә сезнең балаларыгыз бармы?

• Әйе. Ике улым бар. Олысына алты яшь, кечесенә дүрт яшь. Алар балалар бакчасына йөриләр. Ә сезнең кызыгыз?

• Минем кызымны дәү әнисе карый.

• Сез әти-әниләрегез белән торасызмы?

• Әйе. Без алар белән бергә торабыз. Ә сезнең әти-әниләрегез исәннәрме?

• Әйе. Исәннәр. Алар Әлмәт шәһәрендә яшиләр. Минем ирем дә Әлмәтнеке. Без аның белән институтта бер группада укыдык. исәннәрме?

• Сезнең ирегез дә компрессорлар заводында эшлиме?

• Юк. Минем ирем авиация заводында эшли. Сезнең ирегез кайда эшли?

• Минем ирем табиб, ул республика клиник хастәханәсендә эшли. Ярый, Әлфия, хушыгыз. Сезнең белән танышуыма бик шатмын.

• Мин дә. Сау булыгыз.

Слова и выражения:

таныш булыйк - будем знакомы

минем исемем - мое имя, меня зовут

сезнең исемегез ничек? - как вас зовут?

Казанда яшисезме? - В Казани живете?

Казанның Киров районы - Кировский район города Казани

кайда? - где?

шулай ук - так же

ничә яшь? - сколько лет?

миңа егерме биш яшь - мне двадцать пять лет

сезгә - вам

яңа гына эшли башладым - только что начала работать

монда - здесь

күптән эшлисезме? - давно работаете?

тәмамлагач килдем - пришел(ла) после окончания

инде - уже

дүртенче ел - четвертый год

аннан соң - после этого

кызым белән - с дочерью

олысына - старшему

балалар бакчасына - детский сад

дәү әнисе - бабушка (ее, его)

карый - воспитывает (ухаживает)

торасызмы? - живете (ли)?

исәннәрме? - живы ли?

ирем - муж (мой)

Әлмәтнеке - из Альметьевска

Укыдык - учились (мы)

танышуыма бик шатмын - рад(а) нашему знакомству

13. Переведите следующие сочетания и составьте рассказ на тему "Как доехать..."

Почмакка кадәр, чатка кадәр, Ленин урамына кадәр, Татарстан урамы буйлап, ике квартал аша, җир асты юлы аша, "Казан" кунакханәсенә хәтле, дүрт йорт аркылы, ун-унбиш минут саен, троллейбус билеты.

14. Составьте аналогический диалог, используя нижеприведенные выражения:

Автотранспорт - автотранспорт

Сломаться - ватылырга

Легковой автомобиль - җиңел автомобиль

Карбюратор - карбюратор

Индивидуальные транспортные оборудования - шәхси транспорт җиһазлары

Специальный - махсус

Заменить (заменять) - алмаштырырга

Стартер - стартер

Контроль-измерительные приборы - контроль-үлчәү приборлары

Механик - механик

Ремонтный пункт - ремонтлау пункты

Смотровой,-ая,-ое ...яма - карау ..ы, тикшерү ...ы ... чокыры

Повреждение - ватылу

Система регулирования тяговых двигателей - двигательләрне җайлау системасы

Покрышка автомобильная -автомобиль тышлыгы

Регулировать мотор - моторны көйләргә

Свеча - свеча

Колесо -тәгәрмәч

Уровень тормозной жидкости - тормоз сыеклыгының күләме

2. Фонетические особенности татарского языка

Современная татарская алфавит состаит из 38 букв.

Названия букв в татарском языке такие же, как и в русском. Чтобы отразить своеобразие фонетической системы татарского языка, следующие шесть были приняты дополнительно: ә,ө,ү,җ,ң,һ.

В татарском языке 9 гласных звуков: [а]-[ә], [у]- [ү], [ы]- [е], [о]- [ө], [и]. Кроме них, в татарском языке вместе с заимствованными словами вошли еще три русскихзвука: о (долгое), э (долгое), ы (долгое), отличающихся от татарского звуков, передаваемых теми же знаками. Гласные звуки подразделяются на твердые (гласные заднего ряда) - [а], [у], [ы], [о] и мягкие (гласные переднего ряда) - [ә], [ү], [е], [ө], [и]. Такое четкое подразделение гласных обуславливает в татарском языке закон сингармонизма, суть которого сводится к следующему: ряд гласного звука в корне или в первом слоге сохраняется в присоединенных к нему аффиксах и слогах: например, танышырга мөмкинме.

В татарском языке ударение стремится занять место в последнем слоге: әние'м,балал'ар,төнл'ә,көнд'ез.

Задание:

1. Место точек поставьте нужные буквы.

а) К..ләм, мәк...лә, сәнг...ть, иг..тибар, г..рәп, дикък...ть, һәр...яклы, ел..язма, яшә...е, г...мер, шәфк...ть, сөйк...мле, я...гын, бор...нгы, шөг..ль, гаҗ...п, г...мьсез, мөст...кыйль, к...нәфер, кагыйд..., дәг...ва, дәв...м, мәгълүм...т, орч..к, йолд...з, Бөг...лмә, җәмг...ять, җәмәг..ть, фәк..ть, бөт...несе, һәл...к, вәг...дә, пәрәве.., к..рдәш, сәлам..т, мәг..риф, ядк..рь.

ә) Маш..на, ка..ш, реж..м, м..тор, юнә..ш, т..зек, к..пер, м..хан..к, л..тр, инж..н..р,кул..анма, каб...на, каб..ль, запа.., б..нз..н, яш..л, я..улык,п..чрак, г..р..ж,ху..а, авт..бус, аккумул..тор, аморт..затор, стаб..л..затор, стан..ия, св..тофор, сал..н, рул.., п..дал.., ном..р, һ..лак..т.

б) Мам..к, т..бә, в..ранда, әйб..р, бүр..нә, бл..к,асфал..т, мат..а, мәй...ан, авыр...ык, д..м, ш..реп, ...ава, ка..ка, га..ка, ка..ак, бал..ык, иш...к, так..а, т..мер, кала..., то..ак, җитешт..р..че, сын..у, кабел.., ташч..., к...рпеч, кат..ргы,ачк..ч, бу...у, акб..р, пыч..ы.

2. Игра "Кайсысы артык?"

а) укучы, студент, аспирант, төзүче;

ә)Идел, Нократ, Чулман, Казансу, Каспий;

б)Әлмәт, Казан, Азнакай, Бөгелмә, Балтач;

в)нарат, икмәк, чыршы, каен, имән;

г)Яңа ел, 8 нче Март, 9 нчы май, 17 нче март, 23 нче февраль;

д) өстәл, кашык, тәлинкә, чүмеч, чынаяк.

3. Работа по картинке.

Рәсемдә кемнәр сүрәтләнгән?

Эшчеләр нишлиләр?

Елның кайсы вакыты?

ТЕСТ

Найди правильный ответ.

1. Татар алфавитында хәрефләр саны

1. 36

2. 37

3. 38

2. Өстәмә кабул ителгән тартымнар

1. [в], [к], [г]

2. [җ], [ң], [һ]

3. [ч], [с], [т]

3. Өстәмә кабул ителгән сузыклар

1. [и], [ы], [э]

2. [о], [а], [у]

3. [ә], [ө], [ү]

4. Сингармонизм законына буйсынмаучы сүзләр

1. әниемнең, бабабызга, тукталышта

2. пешекче, ташчы, шофер

3. Казаным, төнге, көндез

5. Басым дөрес куелмаган сүз

1. 'тавышыгыз

2. шалтырат'ам

3. кияүд'ә

6. Дөрес язылган сүз

1. Шәхәр

2. Шәһәр

7. Дөрес язылмаган сүз

1. тауыш

2. тавыш

8. Казан сүзе - ялгызлык исем

1. Казан - борынгы шәһәр

2. Казанда аш пешә

9. [а] сузыгының нечкә пары

1. Ә

2. Ө

3. Ү

10. [ү] сузыгының калын пары

1. О

2. Ы

3. У

3. Существительные, особенности их использования

Имена существительные в зависимости от принадлежности одному из трех лиц, участвующих в разговоре (т.е. мне, тебе,ему), могут принять аффиксы принадлежности. В русском языке это значение передается прибавлением к имени слов мой, твой, его, в татарском же употреблением аффиксов в составе слова. Одним и тем же словом можно передать и предмет, и лицо, которому принадлежит предмет: китап- книга, китаб-ым - моя книга, кул - рука, кулың - твоя рука, эш- дело, эш-ебез - наше дело и т. д.

Единственное число

1 лицо -ым/-ем/-м (тозым, шәһәрем, түбәм)

2 лицо - ың/-ең/-ң (тозың, шәһәрең, түбәң)

3 лицо -ы/-е, -сы/-се (тозы, шәһәре, түбәсе)

Множественное число

1 лицо -ыбыз/-ебез, -быз/-без (тозыбыз, шәһәребез, түбәбез)

2 лицо -ыгыз/-егез, - гыз/-гез (тозыгыз, шәһәрегез, түбәгез)

3 лицо -лары/-ләре ( тозлары, шәһәрләре, түбәләре)

Задание:

1. Прочитайте слова:

Китабыбыз, үлəнебез, əтиебез, əниебез, чалбарыгыз, бабагыз, үлəнегез, җилəклəре, көзгебез, көзгелəре, китаплары, балагыз, абыебыз, рəхмəтебез, əбилəре, балалары, көннəре, бабайлары, суыгыз, тырмабыз, абыегыз, əниегез.

2. Составьте маленький рассказ.

Автомеханик сыйфатлары турында фикер алышыгыз. Артур үзенең булачак хезмәтен менә болай күз алдына китерә. Сез аның белән килешәсезме? Фикер алышыгыз, исемнәрнең килешләрен билгеләгез.

Үрнәк хикәя:

Мин машина йөртергә яратам. Машинаның төзелеше бик кызык. Табиб кебек машиналарны дәвалаячакмын. Автомеханик буларак машиналар ремонтлау мастерское ачырга җыенам. Анда карбюраторны, моторны төзәтү, свечаны алыштыру, шиннардагы басымны тикшерү, арткы тәгәрмәчләрнең тормазларын көйләү. Минем яраткан шөгылем. Кешеләргә ярдәм итәргә яратам.

3. Правильно прочитайте стихотворение. Пожелание шоферу.

Машинаңның төзеклеген
Тавышыннан таныйсың.
Машинаңда көннәр буе
Чакырымнар саныйсың.
Сиңа бүген чын күңелдән
Телибез хәерле юл!
Машинаң да төзек булсын,
Үзең дә сәламәт бул!

4.Составьте предложения.

Рəхмəт, тырма, ылыс (хвоя), үлəн, күз, он, көзге, сөлге, су, ант (клятва), ана, көн, гадəт, галим, кəҗə, җилəк, маэмай(собачка), көн, таң, моң.

5.Скажите одним словом.

Мой город, твоя деревня, его родственник, мой ребенок,твое время, его старшая сестра, твое полотенце, твоя мать,твой глаз.

Примечание: когда слово оканчивается на глухие согласныек, къ, п, они при добавлении аффиксов переходят в звонкие вовсех лицах:

китап (книга)- китабым, китабың, китабы;

Җилəк (ягода)- Җилəгем, Җилəгең, Җилəге;

калак [къалакъ] (ложка)- калагым, калагың, калагы.

6. Составьте предложения со словами: минеке, аныкы, сезнеке, аларныкы.

4. Местоимения

Местоимения в татарском языке употребляются вмести самостоятельных слов, но не называют их и не определяют их содержания.

Различаются следующие разряды местоимений:

Личные (зат алмашлыклары): мин - я; син - ты; ул - он (она,оно); без - мы; сез - вы; алар - они.

Указательные (күрсәтү алмашлыклары): бу - это (эти, эта); шул - этот; ул - это;теге- тот; шундый, андый, мондый - такой и т. д.

Вопросительные (сорау алмашлыклары): кем - кто; нәрсә - что; ничек - как; нинди - какой; кайсы - который и т. д.

Определительные ( билгеләү алмашлыклары): үз - свой; барча, барлык, һәммә - все; һәр, һәрбер - каждый и т. д.

Неопределенные ( билгесезлек алмашлыклары): ниндидер - какой-то; кемдер - кто-то; әллә кайчан - когда-то; әллә ничек - как-то и т. д.

Отрицательные (юклык алмашлыклары):беркем,һичкем - никто;беркайда,һичкайда - нигде; бернәрсә, һичнәрсә - ничто и т. д.

Притяжательные ( тартым алмашлыклары): минем - мой; синеке - твой; аныкы - его,(ее); безнеке - наш; сезнеке - ваш; аларныкы - их.

Многие местоимения принимают аффикс принадлежности и склоняются по падежам.

Склонение местоимений мин (я), ул (он)

Падеж

мин

ул

Основной

Притяжательный

Направительный

Винительный

Исходный

Местно-временной

Мин - я

Минем-у меня, мой

Миңа - мне

Мине - меня

Миннән - от меня, с меня, из меня

Миндә - у меня, на мне, во мне

Ул - он

Аның - у него, его

Аңа - ему

Аны - его

Аннан - с него, от него, из него

Анда - у него, на нем, в нем; там

Задание:

1. Прочитайте правильно.

Бу апа, бу минем әнием, бу синең әтиең, бу аның әбисе, бу тозлы су, бу ак болыт, бу безнең Мостафа, бу кара төн.

Бу солы боткасы, бу тәмле сөт, бу кадерле укытучы, бу сезнең урам, бу кыйммәтле бүләк, бу тирән су, бу тыйнак Булат, бу аларның киеме, бу әнинең күзе, бу абыйның башы, бу безнең Ватан, бу аның хатыны, бу безнең шәһәр халкы, бу Галиянең колагы, бу Гата хаты.

2. Переведите.

Мин бүген китәм.

Миңа билет аскы урынга кирәк.

Бабайга каешларны каптырырга булышыгызчы?

Сез бушмы?

Менә минем телефон.

Сездән машинаны юуыгызны үтенәм.

Минем машина артыннан барыгыз.

Сездә мотор мае бармы?

Анда күпер бар.

Сезнең автомобилегезнең тизлек күчергече эшләми.

3. Составьте предложения.

Түлим, мин, штраф.

Минем, килә, карыйсым, автобуслар, расписаниесен.

Кич, мин, белән, китәм.

Калды, биш, поезд, минут, китәргә

Туры, киләчәк, ремонт, 100, түләргә, өчен, ремон.

Кирәк, бензин, тутырырга, бакка.

Бетте, асфальт, юл.

Каптырып, куркынычсызлык, куегыз, каешларын!

Ярыймы, тәмәке, монда, тартырга?

Бөгелмәгә, җитәчәк, килеп, очкыч, кайчан?

4. Прочитайте. Переведите

Һәркем аңлый. Һәр кеше аңлый. Һәр эшне әйбәт итеп эшләргә кирәк. Бөтен кеше кул чапты. Барлык студентлар катнашты.барчасына да бүлеп бирделәр. Һәркемне шаккатырды, һәммәсенә дә алма бирделәр. Барчасын залга җыйдылар. Кемдер сөйли башлады. Кемнеңдер җырлаганы ишетелде. Кемгәдер каршы чыкканнар. Кайберләре югалган. Кайберәүләргә авыр булган. Һичкемне белмим. Һичкемнән ишетмәдем. Һичнәрсә комачауламый. Беркем дә күренмәде. Бернинди тавыш юк. Ул бернәрсә дә белми иде. Бу эш сезнеке. Теге мунча безнеке.

5. Дайте различные варианты ответов.

а) Ул кайда яши?

----

----

----

----

б) Ул кайда эшли?

----

----

----

----

в) Ул кайда укый?

----

----

----

----

г) Ул нəрсə укый?

----

----

----

----

д) Ул кайдан кайта?

----

----

----

----

е) Ул кая бара?

----

----

----

----

ж) Ул кемне белə?

----

----

----

----

з) Бу кемнең китабы?

----

----

----

----