7


  • Учителю
  • Я. Хамматовтың 'Төньяҡ амурҙары' хикәйәһен 4 класта өйрәнеү

Я. Хамматовтың 'Төньяҡ амурҙары' хикәйәһен 4 класта өйрәнеү

Автор публикации:
Дата публикации:
Краткое описание:
предварительный просмотр материала

Я. Хамматовты8 «?а3ым Т1р2» хик2й23е мен2н танышыу.

Ма7сат: У7ыусылар6ы 1812 йыл4ы Ватан 3у4ышында атай-олатай6ар6ы8 к1р32тк2н батырлы7тары мен2н таныштырыу.

  1. Я. Хамматов 32м уны8 «Т0нья7 амур6ары» романы тура3ында белешм2 бире1.

Хик2й2не а8лы у7ыу 32м 3орау6ар4а яуап бире1.

  1. У7ыусылар6ы8 б2йл2нешле телм2рен 19тере1.

  2. Балалар6а ата-бабалар6ы8 1тк2нен2 7арата 7ы6ы73ыныу, ихтирам, 4орурлы7 той4о3о т2рби2л21.

Йы3азландырыу: д2реслек, компьютер, проектор, та7та, китаптар к1рг26м23е, карталар.

Д2рес барышы.

  1. Ойоштороу.

  1. С2л2мл21.

- №аумы3ы4ы6 726ерле у7ыусылар, 7ы66ар, малай6ар, бе66е8 буласа7 егетт2ребе6! Х2йерле к0н! Д2ресте ярат7ан ши4ырыбы6 мен2н башлап еб2р2йек:

Ер62 ми82 ни к2р2к?

Атай 32м 2с2й к2р2к.

Ер62 ми82 ни к2р2к?

Бе6 й2ш2г2н 0й к2р2к.

-Т2162 7ы66ар, 3у8ынан егетт2р ултыра.

  1. Инеш 28г2м2.

- У7ыусылыр, 3е6г2 был тормошта и8 726ерле3е, и8 7имм2тле3е ним2? (У7ыусылыр6ы8 яуабы - 4аил2, 0й…) Эйе, бе66е8 барыбы64а ла атай 32м 2с2й, 0й, …. Я7ын кешел2р2бе66е8 3аулы4ы 726ерле 32м к2р2кле. «й62ге6, та4ы ла ним2л2р бе66е8 0с0н 726ерле ик2н, шуны та7тала бирелг2н ата-бабаларыбы6 бик борон ижад итк2н баш7орт халы7 йыры «Урал»дан 060кт0 ты8лайы7.

  1. Артикуляцион к1неге1.

1. «Урал» к0й0 я84ырай. 3-се слайд. а)У7ытыусы у7ый. Ир2ндек тауыны8 фонында.

Алы9тар6ан а4арып, ай, к1ренг2н

Ир2ндекк2й тау6ы8 а7 ташы.

?ай6а 4ына бармай, ни62р к1рм2й,

Ир-егетк2й мен2н ат башы.

- !6еге6 эст2н бер тап7ыр у7ы4ы6.

б) Йыр6ы класты8 хор мен2н у7ыуы.

- ике у7ыусы тасуири у7ый

в) Йыр6ы8 й0км2тке3ен а8лау-а8ламау6ы тикшере1. Т2ржем2.

- Йыр6ы8 31662ре 3е6г2 а8лашыламы? Бер2р юллап т2ржем2 ит2йек.


Издалека белеют

Белые камни горы Ир2ндек.

Где только не бывают, что только не испытывают

Настоящий мужчина и его верный конь.

г) Йыр6ы8 й0км2тке3е буйынса 28г2м2.

- Ир2ндек тауы республиканы8 к0нья4ында урынлаш7ан. Картанан к1р32т2м.

- Йыр кем тура3ында? Эйе, Ир-егетк2й тура3ында. Кемд2р улар ир-егетт2р. Улар кемд2р6е8дер ата3ы, ире, а4а3ы, улы, олата3ы. Борон-борондан Ысын Ир-егетт2р6е8 юлдашы кем бул4ан. Эйе, ат.

- Был осра7та нинд2й Ир-егетте к1р2бе6. Яугир6е. Батыр6ы. !9еп буй етк2с, Ир-егет 7улына 7орал алып, я7шы ат7а атланып, ата-2с23е, 7атыны, балалары, ту4андары мен2н хушлашып яу4а китк2н. Элек-элект2н баш7орт яугир6ары тыу4ан илебе6 Баш7ортостанды, Р2с2й6е сик буй6арында, сит ил ба97ынсыларынан 3а7лау6а 7атнаш7ан. Йыр ситт2 - 3у4ышта й0р0г2н батыр6ар6ы8 тыу4ан илен 3а4ыныуы тура3ында.

- Тыу4ан ил ним2 ул? Ни 0с0н тыу4ан илде 3а7лар4а к2р2к? (тыу4ан йорт, ту4андар, атай, 2с2й, ипт2шт2р…) Шулай бул4ас, 32р бер кеше 0с0н и8 726ерле, 32м к2р2кле н2м2. ним2 ул?

4. Д2ресте8 ма7саты мен2н таныштырыу.

Б0г0н бе6 Тыу4ан ил 32м яугир, батыр Ир-егетт2р тура3ында 30йл2ш2с2кбе6.

2. Картина. 2-се слайд

- Был картинала Германияны8 Нюрнберг 7ала3ы янында4ы Шварца ауылында4ы Изге Лауренция сирк21е комб26ене8 шарында тор4ан баш7орт яугирыны8 у4ы, й24ни уны8 тимер62н к1серм23е, копия. У7ыусылар, 3е6 нисек уйлай3ы4ы6, алы9 Германияны8 сирк21ене8 к0мб26ен2 баш7орт яугирене8 у4ы нисек 32м 7асан барып эл2кте ик2н?

Д0р09, 1812 йыл4ы Ватан 3у4ышы тарихында Баш7орт 3ыбайлылыры айырыуса я7ты э6 7алдыра. Улар тыу4ан илде Наполеон ба97ынсыларынан 3а7лап 7алыу6ы 16ене8 изге бурысы тип 3анай 32м й2н аямай 3у4ышып, дошманды Париж 7ала3ына тиклем 7ыуып алып еткереп, кире Тыу4ан я7тарына 7айт4ан са7тарында Германияны8 Шварца ауылы аша 1тк2нд2 немецтар 4262ти булма4ан кейемд2, 4262ти булма4анса 7ораллан4ан 3у4ышсылар мен2н 7ы6ы73ын4андар. А4ас у7ты8 сирк216е8 к0мб26ен тишеп сы4ырына ышанма4андар. №у4ышсы, у7ты атыр алдынан, 2лбитт2, сирк216е8 священнигынан р0хс2т 3орай. Ул а4ас у7ты8 сирк21г2 зыян килтерм2й2с2ген2 ышан4ан 32м к0мб26г2 атыр4а р0хс2т итк2н. «мм2 к1ре1еге6с2, у7 к0мб266е8 7ап урта3ына барып 7а6ала 32м шунда тороп 7ала.

-У7ыусылар, 1812 йыл4ы 3у4ышта баш7орт яугир62ре ним2 мен2н 7ораллан4андар тип уйлай3ы4ы6? (5-се слайд)

- у7- стрела,

-ян-лук, м0г06 ян-роговой лук;

- №а6а7- й2й2, у7, у7 баша4ы ке1ек 7оралдар 3алып й0р0т2 тор4ан 3ауыт,колчан.

- 308г0- копье

-7ылыс- сабля

Бик 3ир2кт2ре револьвер мен2н.

У7 32м Ян мен2н 7ораллан4андары 32м бик ти6 сабып й0р0г2нд2ре 0с0н 7оттары алын4ан француздар баш7орттар6ы Т0нья7 Амур6ары тип ата4андар.

Шул турала 7ы97а 4ына видео 7арап алайы7

  1. Видеоролик Ф. Бондарчука.3,5 минут

  1. Я8ы тема.

-Бына нинд2й 7ур7ыу белм29, 7ыйыу бул4андар бе66е8 ата-бабаларыбы6!


  1. Теманы я6ыу.

- Д2фт2рг2 числоны 32м эпиграфты я6ып 7уйы4ы6. «?ай6а 4ына бармай, ни62р к1рм2й,

Ир-егетк2й мен2н ат башы».


  1. Я6ыусы тура3ында белешм2.

- 1812 йыл4ы Ватан 3у4ышында баш7орттар6ы8 батырлы7тары тура3ында беренсе булып к1ренекле я6ыусы Я8ыбай Хамматов (6-сы слайд). «Т0нья7 амур6ары» роман-дилогия я6а. (7-се слайд, романды ла к1р32т2м) Дилогия- ике ки92кт2н тора, тиг2н 316.

Хамматов Яныбай Хаммат улы; 1925, деревня Белорецкого района 28 сентября 2000, ) - писатель, лауреат гос. премии Республики им. Салавата Юлаева (1994) Б0й0к Ватан №у4ышында ла 7атнаша.

Я. Хамматов Роман4а материал туплау ма7сатында Германия4а, ул ва7ытта ГДР-4а бара 32м беренсе булып германия кешел2рен2н баш7орт у4ы тура3ында 3орашып белеш2.

3.Ма7сат мен2н таныштырыу.

Б0г0н д2рест2 «Т0нья7 амур6ары» дилогия3ынан ?а3ым т1р2 060г0 мен2н танышаса7бы6. Батырлы7 б1леген у7ыйбы6. Батырлы7ты8 т2ржем23ен кем бел2? (смелость, храбрость, мужество)

4. Текст 09т0нд2 эш.

1. №16лек эше

- Тексты у7ыу алдынан д2реслекте8 51-се битен2н 316лек 31662ре мен2н танышыбы6, хор мен2н у7ыйбы6.

Т2162 мин у7ыйым, 3е6 7арап бары4ы6, дауам итерг2 26ер булы4ы6.

  1. У7ытыусыны8 у7ыуы.

  2. У7ыусылар6ы8 у7ыуы.

  3. А8лау- а8ламау6ы тикшере1.

- Хик2й2н2н нинд2й 31662р й2ки 316б2йл2нешт2р а8лашылманы? 8 -се слайд.

А8лашылма4ан 31662р мен2н эш.

К18еле тыныс т1гел - не спокойно на душе, волнение,

Алыш башлау- начать битву

Дошманды тар-мар ите1-победить врага

Татлы хыялдар-сладкие мечты, сладостные мечты.

И9 киткес- прекрасный, великолепный

?отон ала- сильный испуг

- Хик2й2л2 баш7орт атлыларыны8 командиры итеп кем 7уйыла? ?а3ым.



III Ял минуты.

?а3ым т1р2не8 3у4ышсылары , наполеон 42ск2рен2 7аршы батыр6арса 3у4ышып, фельдмаршал Кутузов Тарафынан ю4ары ба3а ала. Бик 7аты 3у4ыштан 3у8 ?отдос батыр (Кутузов) ?а3ым т1р2не 16ен2 са7ырып ала ла Любезные мои, башкирцы, молодцы, тип ма7тай. ?а3ым т1р2 7айт7ас ?отдос батыр6ы8 31662рен еткер2. Д2ртле баш7орт атлылары шунда у7 «Любизар» йырын ижад ит2. «й62ге6, бе6 62 атай олатай6ар6ы8 йырын йырлап- бейеп алайы7. Матур итеп ике -0с колонна4а те6елеге6.

«Любизар» йыры а9тында бейе1.

  1. Теманы ны4ытыу.

- Афарин 7ы66ар , малай6ар!

  1. №орау6ар4а яуаптар бире1. Шул урынды китаптан табып у7ыу.

- Баш7орт хал7ына Р2с2й батша3ы ни82 м0р2ж242т ит2?

(Р2с2йг2 француздар ба9ып инг2н. яу4а 26ерл2нерг2 к2р2к.)

- №у4ышта нис2 баш7орт полкы 7атнаша? (28), атлы полк 500 3алдаттан тор4ан, 32р полкта 30-ар кешен2н тор4ан командир6ар составы, 530 кеше

- Баш7орт яугир6арыны8 тыш7ы 7и2ф2тен уры9 ша4иры Денис Давыдов нисек 31р2тл2й, табып у7ы4ы6 2ле. 51-се бит, 4-се абзац.

- №у4ышта баш7орттар 1662рен нинд2й 3у4ышсы итеп к1р32т2л2р? (и9 киткес батырлы7тар к1р32т2л2р).

- Баш7орт яугир6арыны8 нинд2й эше мен2н француз генералы де Марбо 3о7лана? (Наполеонды8 ш2хси 7арауылына 30ж1м ит2л2р.)

- Халы7ты8 татлы хыялдары нинд2й була, табып у7ы4ы6. (ирек, ер-3ыу,к0нк1решен я7шыртыу)

2. ?а3ым тура3ында белешм2.

- Хик2й2л2 баш7орт атлыларыны8 командиры итеп кем 7уйыла? ?а3ым. (10-сы слайд)

- Эйе, ?а3ым ысынбарлы7та бул4ан кеше, баш7орт хал7ыны8 к1ренекле ш2хест2рене8 бере3е. Ул Юрматы ырыуыбаш7орто. Бе6 й2ш2г2н Салауат 7ала3ы ла юрматы ырыуыны8 еренд2 урынлаш7ан. Шулай бул4ас, ?а3ым Мыр6ашев Салауаттан бик алы9 булма4ан ер62 - Ст2рлетама7 районыны8 Айыусы ауылында тыуып 19к2н. Ватан 3у4ышы башлан4анда у4а 34 й2ш була. Кемд2р6е8 аталарына, й2ки баш7а ту4андарына х26ер 34 й2ш? ?арт т1гел, шулай бит.

Архив документтарында ?а3ым Мыр6ашев 3у4ыш7а й06 башы чинында кит2, тип к1р32тел2. ул й06 кешег2 командир була. Ул А7ыллы, талантлы, 7ур7ыу белм29 командир була 32м й06 башынан полк командирына тиклем к1т2рел2- биш й06 кеше командиры. Полководецка х2рби о9талы4ы 0с0н «Парижды ал4ан 0с0н», «1812 йыл4ы 3у4ыш и9т2леге» ми6алдары бирел2.

Ауылдаштары Ар6а7лы я7ташын онотмай. 2006 йылды8 19 авгусында ауылды8 7ап урта3ында ?а3ым Мыр6ашев и9т2леген2 стела 7уйыла.

11-се слайд.

13 метр бейеклегенд2ге м03аб2т стела 0с 308г0н0 х2терл2т2, 09т0н2 б0рк0т 7анаты й2йелг2н

V.Теманы ны4ытыу.

- Д2рест2 ал4ан белемд2реге66е тикшереп 7арайы7. Ним2л2р и9еге662 7алды ик2н. Тик 7улдар6ы к1т2ререг2 онотма4ы6.

1. Тест.

1. Ватан 3у4ышы 7асан башлан4ан?

А) 1773;

Б) 1812;

В) 1941.

2. Баш7орттар 3у4ыш7а нис2 полк о6ата?

А)15

Б) 20

В) 28.

3. Яугир6ар6ы8 т0п 7оралы ним2 бул4ан?

А) У7, Ян, 308г0;

Б) мылты7, пистолет;

В) автомат, граната, танк.

4. М. И. Кутузовты8 31662ре нинд2й йыр6ы8 31662рен т2шкил ит2?

А) « ?а3ым т1р2»;

Б) «Урал»;

В) «Любизар».

5. Француздар баш7орттар4а нинд2й исем бирг2нд2р?

А) «Т0нья7 амур6ары»;

Б)

6. «Т0нья7 амур6ары» дилогия3ыны8 авторы кем?

А) ;2лимов С2л2м;

Б) Я. Хамматов;

В) Динис Б1л2ков.

2.М272л мен2н эш.

Ил 3а7лау- 6урлы7 , ил ба9ыу - хурлы7

С2с2н дау6а, батыр яу6а 3ыналыр.

Батыр даны-кор2шт2.

Дошман4а 1с- 3у4ышсы4а -к0с.

  1. Синквейн.

VI. Йом4а7лау.

  1. №орау.

- Д2рест2 ним2 мен2н танышты7, эшл2нек?

- Баш7орт яугир62ре тура3ында ним2 2йтер3еге6?

- Д2рест2 ал4ан м24л1м2тт2р аша 16еге6г2 нинд2й 3ы4ымта я3ай3ы4ы6? Ер62 бе6г2 ним2л2р 726ерле? (4аил2, тыу4ан ил)

2. Баш7орт хал7ы бер ва7ытта ла баш7а халы7ты8 ер-3ыуына ба9ып инеп 7ан 7ойма4ан, бала-са4а3ын, 7атын-7ы6ын 7ан илатма4ан. Ул, кире3енс2, 16е 7ан3ы6 ба97ынсылар6ан 4азап сикк2н, й2н аямай, 426еллек 0с0н, азатлы7 0с0н к0р2шк2н. Тыу4ан илен, Р2с2й6е 3а7лап, хатта Париж4а ла барып етк2н.

Урта7 Ватаныбы6 бул4ан Р2с2й6е 3а7лап яу 7ырында 32м Париж урамдарын ай7ап, Елисей яландарында 7урай тартып, дан-ш03р2т мен2н 2йл2неп 7айт7ан батыр6арыбы6 бер ва7ытта ла халы7 х2терен2н сы7ма9.

Мәскәүгә лә керҙек беҙ,
Парижде лә күрҙек беҙ.
Француздарҙы еңгәндә,
Ер емертеп йөрөнөк беҙ.
Любезники, любизар,
Маладис, маладис!


Быйыл 1812 йыл4ы Ватан 3у4ышыны8 200 йыллы4ы ки8 билд2л2нел2. У7ыусылар, артабан да Тыу4ан илебе6 тарихы 32м ?а3ым т1р2 ке1ек тыу4ан иле 0с0н й2нен аяма4ан яугир, батыр Ир-егетт2р тура3ында я6ыл4ан 292р62р мен2н 7ы6ы73ыны4ы6. №е66е8 к18елд2реге662 л2 ватансылы7, тыу4ан илде яратыу 32м у4а 3а7сыл 7араш той4о3о 31нм23ен ине. Хал7ы4ы66ы8 лайы7лы улдары 32м 7ы66ары булып 19еге6!


3. Ба3алау.

-Д2рест2 216ем 7атнаш7аны4ы6 0с0н р2хм2т.


  1. )йг2 эш.

-




7



 
 
X

Чтобы скачать данный файл, порекомендуйте его своим друзьям в любой соц. сети.

После этого кнопка ЗАГРУЗКИ станет активной!

Кнопки рекомендации:

загрузить материал