Статья по крымскотатарскому языку Кавказгъа сеяат

Усеинова Назифе Эмирешидовна

Къырымтатар тили оджасы

Ромашкино мектеби

Сакъ районы

Кавказгъа сеяат

Эки йыл эвельси Къырым джумхуриети Русиеге къошулгъан сонъ, ватандашларымызнынъ чокъ имкянлары пейда олды. Меселя, Русиенинъ башкъа регионларынен таныш олмагъа, чокъ шеэрлерни зиярет этмеге бизлерде меракъ догъды.

Кеченлерде мен татам иле Кавказнынъ шеэрлеринде сеяатта булундыкъ. Кавказнынъ Краснодар, Ессентуки, Пятигорск, Владикавказ ве Грозный шеэрлерини зиярет этик.

Кавказнынъ табиаты, онынъ юксек дагълары,озенлери, учансувлары, чытырман орманлары бизни первасыз къалдырмады. Машук, Эльбурус, Бештау ве башкъа кавказ дагълары бизлерни айретте къалдырды. Оларнынъ юксеклигине,гузеллигине зевкънен бакътыкъ. Темиз авасынен енгиль нефес алдыкъ, джанлы чокъракълардан шифалы

минераль сувларыны ичтик. Аркъан ёлунен Машук дагънынъ тёпесине котерильдик. Корьсенъиз эди, насыл гузель, аджайип табиат! Бу манзараны сейир этерек, дерсинъ, бутюн Кавказнынъ дагълары, шеэрлери авучынъда, пек яхшы корюне.

Сонъ ёлумызны Чечен джумхуриетине догърулттыкъ. Бу кичкине мусульман мемлекети акъкъынла айрыджа айтмакъ мумкюн. Биринджиден, дженктен сонъ къыскъа вакъыт ичинде виран олгъан шеэр ве койлер янъыдан къурулгъан, эр бир аул газлаштырылгъан, ёлларыны айтсанъыз, тегиз ве тюм-тюз.

Грозный шеэрине кельгенимизнен бизим автобусны экскурсияны алып барыджысы къаршылап алды. Узун бойлю Муслим деген йигит бизлерни энъ муим, буюк эмиети олгъан шеэрнинъ дикъкъаткъа ляйыкъ ерлерни косьтерди.

«Чечен юреги» адлы джамини зиярет эттип, пек мемнюн къалдыкъ. Онынъ юксеклиги, дюльберлиги, ичерисиндеки донатылувы, ярыгъы, йымшакъ килимлери эпимизни

тааджиплендирди. Аргун шеэринде исе «Ана юреги» адлы джамини де корьдик

Джамилерге кирип, бильген дуаларымызны окъудыкъ, дерсинъ, янъыдан рухландыкъ.

Экскурсия ребери бизлерни чечен халкънынъ къадимий ядикярлыкъларынен, тарихинен, аятынен, урф-адетлеринен таныштырды. Пек чокъ умумий ве бирлешме шейлер озюмиз ичюн таптыкъ. Аргун дагъ дересине сеяаткъа чыкътыкъ. Терек озени янында къадимий эгиз къуллелерни корьдик. «Пакоч» адлы тарихий архитектур музейине бардыкъ. Эвель-эзельден чечен халкъы насыл яшагъаны акъкъында огрендик. Оларнынъ чокъ адетлери бизим адетлеримизге бенъзей. Да бир шейни айтмагъа истейим, чечен халкъы озь эвлятларына къатты, пек догъру тербие берелер. Сокъакъларда къадын-къызлар узун антерлерде, башларында явлукънен юрелер. Эркеклер сакъаллы, башларында къалпакъ я да такъие.

Ана-бабагъа,буюклерге урьмет оларда биринджи ерде. Эр бир чечен къоранта 6 - 7 балалы. Самимий, къавий бирлешкен халкъы чокъ азаплардан сонъ рухлангъан, озь яшайышыны гузеллештирмеге тырыша. Олар пек мусафирчен, темиз къальпли, мераметли, башкъаларгъа эйилик тилеген халкътыр. Оларнынъ емеклери эписи элял, бизим емеклерге ошай, амма тюрлю миллий ашларыны да дадыны бакътыкъ. Бир сёзнен айткъанда, бизим сеяатымыз чечен джумхуриетине буюк эйи теэссуратлар къалдырды. Къырымгъа къайкъанда биз да бир кере анда бармагъа ниет эттик.