ҚАзақ тілі Сабақтың тақырыбы: Синонимдер (5 сынып)

Күні: 19.10.2015

Cыныбы: 5 «а» , «ә»

Сабақтың тақырыбы: Синонимдер

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушылардың синонимдер туралы лингвистикалық білімдерін кеңейту, қосымша тапсырмалар мен жаттығу жұмыстары арқылы бекіту.

2.Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, ана тілді сүюге, отанды қорғауға тәрбиелеу.

2. Дамытушылық: Оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту, көркем әрі сауатты жазуға дағдыландыру.

Сабақтың типі: Жаңа сабақ

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру, сұрақ-жауап, жаттығу, өзіндік ой қорыту.

Сабақтың көрнекілігі: кесте, сызба, карточкалар

Пәнаралық байланыс: орыс тілі

І. Ұйымдастыру кезеңі:

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау

1.Оқушылармен сәлемдесу

2.Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

3.Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

69-жаттығу. Омонимдерге мысалдар жазу.

Сұрақ -жауап:

1.Омонимдер дегеніміз не?

2.Көп мағыналы сөзбен омонимнің айырмашылығы?

3.Мысалдар келтіру.

ІІІ.. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

СИНОНИМДЕР

Ерте,ерте, ертеде Лексика деген ауыл болыпты. Сол ауылда Синоним деген бай болыпты. Оның балалары өте көп болыпты.Бай отбасымен өте тату-тәтті өмір сүріпті.Олардың татулығы сондай,тіпті,балаларының барлығы бірігіп бір үйде тұрыпты.Бай баларының аттарын Күшті,Мықты,Қайратты,Қажырлы,Әлді Қарулы, Сұлу,Әдемі,Әсем, Көркем деп атапты.Бұл сөздердің мағынасы бір-біріне ұқсас екен,бәлкім,олар сол себепті тату шығар.Олай болса сергіту сәтін «Тату сөздер»деп атап, біз де бір үйде тұратын тату сөздерге айналайық.

Мағыналары бір - біріне жақын, бірақ әр түрлі дыбысталып айтылатын сөздер тобы синонимдер деп аталады.

1. Сөздің дыбысталуындаөзгешелік болуы керек;

2. Сөздер бір ғана ұғымды білдіруі керек;

3. Сөздер бір ғана сөз табына қатысты болуы керек.

Бұған қосымша синонимдер мәтінде бірін - бірі алмастырған жағдайда бір ғана сөйлем мүшесінің қызметін атқарады. Мысалы: са,тағам, дәм, ауқат дегендер бір ғана синонимдес сөздер. Дыбысталуы әр басқа болғанымен, беретін ұғымы- адам баласының жейтін қоректік заты.

Қазақ тілі - синонимге өте бай тіл. Синонимдік қатарлар әр сөз табының құрамында кездеседі.

Мысалы:

№

Сөз таптары

Мысалдар.

Мысалдар

1

Зат есім

Ас,тамақ,дәм, тағам,ауқат

Өң,түр,түс,келбет,пішін,ажар, көрік,кескін,рең, дидар,,шырай

Қонақтарға арналған ас өте дәмді болдды.

Асанға қарасам көркіне көз тоймайды.

2

Сын есім:

Салмақты сабырлы, байыпты, ұстамды.

Асанның мінезі салмақты.

3

Етістік

Амандасу, сәлемдесу, есендесу,қал жағдай сұрау,

Оқушылар апаймен сәлемдесті.

4

Үстеу

Тез,жылдам, шыпшаң,лезде,

Асан үйіне лезде барып келді.

ІV. Жаңа тақырып бойынша түсінік тексеру: синонимін табу.

1. Сурет бойынша жұмыс. «Кім тапқыр?» ойыны.

Бұл кім?

Ұстаз, мұғалім, оқытушы

Адам, кісі. жан, пенде

Сәби,нәресте, шақалақ, бөпе , бөбек, бала, перзент

Тамақ, ас, тағам, дәм

Қуану, шаттану, мәз болу

Өкіну, опық жеу, бармағын тістеу

Сұрақтар:

2. адам-кісі ,

3. ел- халық ,

4. алыс-қашық,

5. әдейі- қасақана

6. үлкен-зор

7. надан-топас

8. нану-сену

9. жара-жарақат

10. ағын-ағыс

11. ық-ықтасын

12. қап-қапшық

13. келін-келіншек

14. ас -тамақ, дәм,тағам,ауқат,

15. көмек-жәрдем

16. құрдас-теңдес

17. таяныш-сүйеніш

18. жұмыртқа- тұқым

19. қысқашшымшуыр,кемпірауыз

20. кескін-пішін,бейне,мүсін

21. қайғылы-уайымды, мұңды, қасіретті, қапалы.

22. Айту-жеткізі,сөйлеу, хабарлау.

23. Шапшаң-тез,жедел,жылдам,лезде.

24. «Туысқан» сөзі /Туыс, тума, ағайын, туған - туыс, жекжат - жұрағат, жамағайын/

25. «Данышпан» сөзі /Ұлы, дана, ғұлама, ойшыл, білімдар, оқымысты, данагөй/

26. «Азайту» сөзі /Алу, кеміту, шегеру, қысқарту/