Урок на тему С. Мұқанов 'Лашын'

Керекті сөздер: Жарау ат ,Құлақ естір жерде жоқ ,

Қыран құс қисық ұшып,түзу ілер ,сүңгуір қайықтай, өткірлігі ұстарадай, Қаз, Шабдан мұртты, Құс салып, айдын көлді дабылдаттым ,Лашын, Дуадақ, Таңату мен көтерілуінің арасы ,Күннің еңкеюі мен батуының арасы ,Айдын көл,

Көз көрім жер, Үйрек РАФТ стратегиясы

І топ

Роль -Оқушы бала

Аудитория -Сынып бөлмесі

Форма - Хат

Тақырып- Лашын- саят құсы

ІІ топ

Роль -Құсбегі

Аудитория -оқушылар

Форма - үндеу

Тақырып Саят құстарын қорғаңдар !

ІІІ топ

Роль -Жазушы

Аудитория -оқушылар

Форма - ертегі

3 мин

IV. Қорытынды.

Рефлексия.

• ББҮ әдісі

2 мин

V. Бағалау.

Бағалау парағындағы критерийлер бойынша жиынтық бағалау жасайды.

2 мин

VІ. Үйге тапсырма.

Үйге тапсырма: Саятшылық өнер туралы шығарма жазу
Бағалау..

Не сәтті өтті:

Не сәтсіз өтті:

Аққу құссыз - көл жетім,
Айтылмаған сөз жетім.
Өлеңге енсе - сөз сұлу,
Аққу жүзсе - көл сұлу. Құс қанатымен ұшады, құйрығымен қонады.Ит тамағы үшін жүгіреді.Құс тамағы үшін ұшады.

Лашын ( Falco peregrinus) - сұңқар тұқымдасына жататын жыртқыш құс. Қазақстанда төменгі ағысында, - өзендері алабында, , , көлдері маңындағы адырларда, , , тауларының бөктерлерінде кездеседі. Қанаты ұзын, үшкір, үстіңгі беті сұр, астыңғы жағы ақшылдау келген, көлденең қара жолақты. Көзінің астында ұзынша қос қара «мұртшасы» (қауырсыны) болады. Денесінің ұзындығы 40 - 50 см, қанаттары жайылғанда 90 - 110 см. Шәулісі ұябасарынан кішірек. Шәулісінің салм. 500 - 800 г, ал ұябасарынікі - 540 - 1090 г. Аяқтары қысқа, тырнақтары майысқан, өткір. Сағатына 300 км жылдамдықпен ұшады. Лашын жартас, құздағы қолайлы , өскен ағаш басына ұя салады. Кейде өзге құстардың ұясын да иемденеді. Ұясына 2 - 4 (көбінесе 3) жұмыртқа (секпілді, қызғыш) салады. Оны ұябасары 28 - 32 күндей басады. Балапандар бір жарым айда ұядан ұшады. Негізгі қорегін (, , , , , үйрек, т.б.) ұшып жүріп аулайды. Лашын енгізілген (1996).

тұқымдасына жататын . Шығу тегі жөнінен тырналарға ұқсас болғандықтан оларды бір отрядқа жатқызады. Дуадақдың қазба қалдықтары эоцен дәуірінен белгілі. Дене тұрқы тауыққа ұқсас. Дуадақ - үнсіз әрі сақ жүретін құс. жүруге, жүгіруге бейімделген үш ғы болады. Салмағы 4 - 11 кг, ірілері 20 кг-ға жетеді.

Шөл,шөлейт далада мекендейді.Дуадақтар жасағында 24 түр бар, олардың үш түрі бар: , ,дуадақ (Otіs tarda). Дуадақтың тығыз келеді, мойны қысқа әрі жуан. ұзындығы 570 - 670 мм. Құйымшақ бездері болмайды. Қауырсындарының түсі ашық қоңырқай, ұсақ қара жолақтары бар. жағының қауырсындары біркелкі ақ түсті. Қазақстанның оңт.-шығысындағы шөлейтті далада, тау бөктерінде топтанып, кейде жекелей тіршілік етеді. Дуадақ - жыл құсы. Көктемде ұшып келеді де, қазан - қараша айларында жылы жаққа ұшып кетіп, мен қыстайды.

Үйрек, үй үйректері (Anas platyrhynchos var. domestіca) - отряды, жататын құстар. Шамамен біздің заманымыздан 1000 жыл бұрын , , жабайы барылдауық үйректі қолға үйрету арқылы шығарылған. Үйректердің ең көп тараған түрлері: пекин Үйрегі, мәскеудің ақ Үйрегі, мускусты Үйрек, үндінің жүйрік Үйрегі, т.б. Пекин Үйрегінің басы үлкен, жалпақ, маңдайы шығыңқы, тұмсығы қызғылт-сары, сәл имектеу, арқасы кең, шоқтығына қарай биіктеу, тұлғасы кең әрі ұзын, сирағы қысқа әрі жуан, қауырсыны ақ, денесінің түсі сарғылт болып келеді. Оның мекиенінің салм. 3,0 кг, аталығы 3,5 кг, 9 апталық балапанының салм. 2,5 кг тартады. Жасы 6 - 8 айға жеткенде жұмыртқалай бастап, 7 - 8 айдың ішінде 80 -120 жұмыртқа табады. Балапан шығымы 75%. Мәскеудің ақ Үйрегі сырт тұлғасы жағынан пекин Үйрегіне ұқсайды. Ол тез жетіледі, өте бейімделгіш, жұмыртқасы 90 г, жылына 100-ге дейін (екі жыл бойы) табады. Балапан шығымы жоғары. Мускусты Үйректердің кеудесі кең денесі ұзын, жақсы ұшады; қауырсыны қара, қара ала түсті болып келеді. Мекиендерінің салмағы 2,5 - 3 кг, аталығы 4,5 - 5 кг, жақсы семірген кезде 6 - 7 кг, бауырының өзі 350 - 550 граммға жетеді. 6 - 9 айлығында жұмыртқалай бастап, жылына 60 - 120-ға дейін жұмыртқа табады. Таза еті көп, майы аз, оның құс бауырын өндіруде маңызы зор. Үндінің жүйрік Үйрегі жұмыртқалағыш тұқым. Оның денесі, мойны, сирағы, құлағы ұзын жаратылған (қ. ). Жылына 200-ден астам жұмыртқа табады. Дәмі тауық жұмыртқасына ұқсайды.

Қаз - тұқымдасына жататын құс. Қаздың жабайы түрлерінің салмағы 2 - 6 кг, дене тұрқы 60 - 100 см. Құрлықты не тайыз суды мекендейді. Суда жақсы жүзеді, сүңгиді. басатын кезде жұбымен жүреді, ұясын құрлыққа (шөптен, қынадан, мамықтан) салады. Әр ұяда 5 - 8 жұмыртқа болады, оны мекиені басады. тараған. Асыранды қаздың түсі, ірілігі әр түрлі, мамығы көп болады, бұл оны суықтан сақтайды. Балапан қаз 265 - 350 күндігінде жұмыртқалай бастайды. Тұқымына, күтіп бағуына, ауа райына қарай 4 - 8 ай жұмыртқа салады. Қазды 5 - 6, кейде 8 жыл қ ұстауға болады. 3 - 4 мекиенге 1 қосады. Қазды әдетте 6 айлығында етке сояды. Қаз етінде 16% белок, 35% май болады. - емдеуде шипалы зат. Қаздың мамығы, өте пайдалы.