Урок использованием интерактивной доски SMARTBoard и программного обеспечения SMARTNotebook на тему 'Изи йолташна-влак' (5 класс)

Оборудование: компьютер, проектор, экран, электронная презентация к уроку, дидактические материалы, фонограмма с голосами птиц, книги о птицах.

Ход урока

1. Организационный момент.

-Поро кече, йоча-влак!

2. Ушештарымаш.

-Таче ме урокышто теле жап нерген умбакыже ойлаш тÿналына. Айста мом тунеммым шарналтена да тыгай заданийым ыштена.

2 слайд. Образуйте словосочетания, соединив по смыслу слова из правого и левого столбцов.

Телым мунчалташ

Теле йÿреш

Ече дене пуа

Мардеж лумеш

Издер дене ояр

Йÿр толын

Игече мунчалташ

Лум йÿштö

3 слайд. Прочитайте текст. Вставьте пропущенные буквы в словах, стоящих в винительном падеже.

Теле.

Йÿштö теле толын. Тудо ош ужгам чиен. Лум мландым, кушкыл ден чонан-влакым кылмыме деч арала. Пеш йÿштö годымат лум йымалне йÿштö огыл. Ший эҥерым теле ий дене петырен. Окна яндаш тÿрлö пеледышым сÿретла. Чыла пушеҥгым пöрш дене тÿрлен. Кажне кайык луман телым шке семынже эртара.

4 слайд. Чын але чын огыл. Беседа. Скажите, так ли это. Ответьте на вопросы.

-Лум телын тÿҥ поянлыкше. Тудо мландым, кушкыл ден чонан-влакым кылмыме деч арала. Пеш йÿштö годымат лум йымалне йÿштö огыл.

-Тый лум толмылан куанет?

-Телым издер дене мунчалташ лиеш. Чын?

-Телым лум дене модаш оҥай. Тый тидын дене келшет?

-Телым ече дене мунчалташ лиеш. Чын?

5 слайд. Те, йоча-влак, лум толмылан куанеда, а кайык-влак шÿлыкаҥыт.

(Сÿретыште кайык-влак кылмен шинчат). Почеламутым сылнын лудына.

Кайык

Укшыш шинчын кайык,

Шÿлыкын мура:

-Лÿмжö велын мамык,

Кичкым петыра.

Йöршын кочкыш йомын,

Мÿшкырат шужа.

Йÿштö теле толын.

Чапамат кылма.

6 слайд. Телым кайык-влак кушто эртарат? Беседа по рисунку.

Шокшо велыш чоҥештат Мемнан дене кодыт

7 слайд. Могай кайык-влакм телылан шокшо велыш чоҥештат, а могайже кодыт? Шкенам тергена. Распределите изображения птиц по двум группам: «Перелетные» - Шокшо велыш чоҥештат

«Зимующие» - Мемнан дене кодыт

8 слайд. Проверяем себя. Переведите названия птиц на русский язык.

Шыжым мурызо кайык-влак шокшо верыш чоҥештеныт. Телылан мемнан дене могай кайык-влак кодыт? Кайык-влакын лÿмыштым рушла каласыза?

9 слайд.

Кайык-влакын койшыштым ончен, теле игече могай лиеш, каласен кертына.

Установите соответствие с пословицами на русском языке. Разместите соответствующую русскую пословицу после марийской.

1. Кайык пунжым оварта - йÿштö лиеш.

2. Кайык пушеҥге парчаш шинчеш - йÿштö лиеш.

3. Корак-влак тушкан пöрдын чоҥештылыт - йÿштö вашеш.

А. Птицы взъерошились - будут морозы.

Б. Перед холодами вороны кружатся стаей.

В. Птицы садятся на макушки деревьев - к холодам.

10 слайд. У мут дене паша.Узнай по рисунку названия птиц.

Йÿштö толмеке, йÿдвел гыч уна-влак чоҥештен толыт. Нуным сад ден парклаште ужаш лиеш. Тиде ильывуй (свиристель), öрш, куэгазыля (чечетка), лумгайык (пеночка). Нине кайыклÿм-влакым тетрадьыш возена да ушеш кодена.

11 слайд. (фонограмма почеш)

-Тиде могай кайык?

-Тудо телым мотор тÿсшö дене сорастара. Тый тидын дене келшет?

-öршын оҥжо йошкарге, чын.

12 слайд. (ильывуй, кайыкын йÿкшö почеш)

Ильывуй пызлыгичкым пеш йöрата.

13 слайд. Изиш каналтена. Физкультминутка. Кайык семын чоҥештена.

Изи кайык улына,

Шулдырнам шаралтена.

Чоҥешталын кÿзена,

Чоҥешталын волена.

14 слайд.

Посмотрите на рисунки. Скажите, кто на них изображен? Как правильно нужно написать названия изображенных птиц. Напишите эти названия.

1. пöрткайык (фонограмма почеш)

Вот тиде кайык эре мемнан пелен ила.

Кöлан кузе пöрткайык,

А мый гын йöратем:

Элнам орлен ок кае,

Эреак пеленем.

2. шиште, (фонограмма почеш)

Могай кайык, палыза?

-Тиде кайыкым «пушеҥгын врачше» маныт? Молан?

-Шиштым. Тудо пушеҥге кöргö гыч осал шукшым луктеш.

3. Киса (фонограмма почеш)

-Мемнан деке кайык-влак чоҥештен толыныт.

-Тиде изи кайыкын лÿмжö кузе?

-Изи кайыкын лÿмжö - киса.

Изиат, кугуат она ул,

Киса кайык улына.

Шынам, лывым кучена,

Укш лоҥгаште илена.

-Киса изи кайык? Чын?

-Тудын онжо нарынче,тый келшет?

Учебник дене паша.

Киса нерген шуко почеламут уло. Иктыжым ме учебникыште лудына. Почса учебникым, 117-ше лаштыкым, ончалына187-ше пашам.

4. важыкумша

Важыкумша февраль тылзыште иге-влакым пÿктен луктеш.

15 слайд.Текст дене паша. О чем можно узнать из текста. Выполните задания. Келшет але от келше. Скажите так ли это.

Кодшо телым шуко жап пеш йÿштö шогыш. Южын температурыжо 30 утла градус йÿштö ыле. Тыгай годым кайык-влак пеш орланат. Йÿштö да кочкыш шагал. Садлан мыланна кайык-влак нерген мондыман огыл. Мемнан кайык-влак шукыж годым теле йÿштылан кöра огыл, а кочкыш укелан кöра орланат. Кайык-влак шкештат кочкышым муын кертыт. Нуно пÿгыльмым, шудо да пеледыш кичкым, пызлыгичкым кочкыт. Но кайык-влаклан полышым пуэна гын, сайрак.

Беседа по тексту.

-Кайык-влаклан кормушкым ышташ да тÿрлö кочкышым опташ кÿлеш. Тый тидын дене келшет.

-Кайык-влаклан кинде пудыргым, шÿрашым, нöшмым, коям кочкыт. Чын?

16 слайд. Прочитайте выразительно стихотворение. Ответьте на вопросы (ик тунемше наизусть лудеш).

Кормушкем

Окна ончыл пакчаштем

Уло мыйын кормушкем.

Кажне кечын мый тушан

Кинде пудыргым оптем.

Кайык-влакше куанен

Толыт пакчаш чоҥештен.

Изи гына умашт ден

Пудыргым чÿгат тыршен. А.Гурьянов

17 слайд. Шинчымашным тергена. Узнай птиц, прилетевших к кормушке.

18 слайд. Но мало развесить кормушки, надо ещё знать, чем можно подкармливать птиц. Что можно положить в кормушку без вреда для здоровья птичек?

Выберите полезные и вредные продукты для «угощения" птиц.

1. Макарон

2. Кинде пудырго

3. Ош кинде

4. Шоколадный конфет

5. Чипцы

6. Пареҥге

7. Шÿраш

8. Пучымыш (каша)

9. Коя (сало)

10. Кириешки

11. Кечшудо (семечки)

12. Нöшмö (семена)

13. Пызлыгичке (рябина)

14. Шурно пырче

15. Шинчалан кия

16. Апельсин

19 слайд. Шинчымашнам тергена. Заполните пропуски словами.

1. Йÿштö толмеке, йÿдвел гыч … чоҥештен толеш.

2. … игым февральыште пÿктен луктеш.

3. … пыстылже ошо да шеме.

4. …оҥжо нарынче.

20 слайд. Заполни пропуски словами. Переведи выделенные слова. Прочитайте выразительно стихотворение.

Йÿшто теле

Чылт йомак.

Сад пушеҥгыште - олма?!

Ала тиде

Чевер пöрш?

Уке-уке! Тиде - … .

Тый осал ти лий, Макар!

Ит логал игем, кар-кар!

Эр годсек тыге кара

Куэ вуйышто … .

3.Иктешлымаш.

Мый шонем, те кайыкым аралаш тÿҥалда, телым нунын илышыштым куштылемдеда. Кайык мыланна пайдам конда. Нуно сад-пакчам, олык ден пасум, чодырам шукш-копшаҥге деч аралат. Тыгак сылне мурышт дене мемнам куандарат.

4. Урокышто пашам ыштымым аклымаш.

5.Мöҥгысö паша. Составить кроссворд о зимующих птицах.

Библиографический список

1. Кайык - мыйын йолташем (Герасимова О.И. ямдылен). - Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 1997;

2. Китиков А.Е. Марий калык пале-влак. - Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 1989;

3. Пекпаев А.А., Куклин А.Н. Шочмо кундем: III-IV класслаште тунемше-влаклан пÿртÿсым шымлыме книга. - Йошкар-Ола: Издательский дом, 2003;

4. Петухова Л.А. Марла лудына: Марий йылмым тунемше-влаклан хрестоматий. - Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 1994;

5. Учаев З.В., Петухова Л.А. Марийский язык. Марий йылме. Учебник для 5-6 классов. - Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 1997;

6. Эльтемерова О. Модын-воштыл кушкына. - Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008.

7. http://zvukopoisk.ru/vorobi.

8. http://images.yandex.ru/

9. http://images.google.ru/

10. http://www.liveinternet.ru/

11. http://www.deryabino.ru/>

12. http://songbirds.narod.ru/

13. http://www.wildnatureimages.

14. http://john-gould.ucoz.ru/

15. http://900igr.net/fotografii/

16. http://www.ecosystema.ru/

17. http://animashky.ru/

18. http://justclickit.ru/

19. http://my.mail.ru/

20. http://www.archinoah.de/p

21. http://clubs.ya.ru/