10-сынып қазақ әдебиеті пәнінен 'Әнші ақындар шығармашылығынан өткенді қайталау' тақырыбы бойынша ашық сабақ үлгісі

Сабақтың тақырыбы: Әнші-ақындар шығармашылығынан

өткенді қайталау

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: ХІХ ғасыр әдебиеті кезеңдеріне тоқталу, екінші жартысында әдебиетке ерекше бір үлгіде үлес қосқан әнші-ақындар және олардың өмірі, шығармашылығынан өткенді қайталау, еске түсіру, шолу жасау.

Тәрбиелік: Оқушыларды сөз және саз өнеріне баулу және оған деген қызығушылық сезімдерін арттыру, мәдениеттілікке, ептілікке, қырағылыққа, бірін-бірі сыйлай, тыңдай білуге тәрбиелеу.

Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілеттері мен шығармашылық қабілеттерін дамыту. Өз ойын дәлелдеп, қорыта білуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі:қайталау сабағы

Сабақтың әдіс-тәсілі: өздік жұмыс, СТО технологиясының стратегияларын қолдану, сұрақ -жауап әдісі

Сабақтың көрнекі құралдары: портреттер, реферат, оқулық, компьютер, интерактивті тақта, қима қағаздар, суреттер, бейнефильмдерден үзінді, ән фонаграммалары, т.б.

Пәнаралық байланыс: ән-күй, тарих, қазақ тілі

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі: психологиялық тренинг

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру. Реферат жазу

ІІІ.Өткенді пысықтау. Сұрақтарға жауап алу

• 1.ХІХ ғасыр әдебиеті неше кезеңге бөлінеді?

• 2.ХІХ ғ. І жартысында қазақ халқы қандай тарихи-әлеуметтік жағдайды басынан өткізді?

• 3.ХІХ ғ. І ж. Тарих сахнасына шыққан ақындар шоғырын ата.

• 4.Олар неше бағытты ұстанды?

• 5.Хандық дәуірді жақтап өлең-жыр жазған ақындар кімдер?

• 6. «Зар заман» ақындарын ата.

• 7.Оларға «Зар заман ақындары» деп баға берген кім?

• 8.ХІХ ғ. ІІ ж. қазақ әдебиетіне қамтылған негізгі тақырып не?

• 9.ХІХ ғ. ІІ ж. тарих сахнасына шыққан ақындар кімдер?

• 10. ХІХ ғ. ІІ ж. қазақ әдебиетіне ерекше бір үлгіде үлес қосқан ақындарды кімдер дейміз?

ІҮ. Жаңа сабақ. Дәптермен жұмыс: (Ай-күнін, сабақтың тақырыбын жазғызу) «Әнші-ақындар шығармашылығынан өткенді қайталау»

1-слайд: Кіріспе сөз: «Маған бүкіл қазақ даласы ән салып тұрғандай болып көрінеді» Г.Потанин айтқандай қазақ халқы үшін сөз өнері мен саз өнерінің орны ерекше. Төрт жол өлең құрастырмайтын, екі ауыз ән әуелетпейтін қазақ кем де кем екені бәрімізге аян.

ХІХ ғ. ІІ ж. мен ХХғ. басында бірқатар сал-серілер мен әнші-ақындар өмір сүрген. Сал-серілер деп кімді айтамыз?

2-слайд: «Тіпті сал-серілердің үстіне киген киімі халық кимеген түрден болады. Егер ол киімді халық кисе, оны кимей, жұрт назарын өздеріне аударатындай басқаша түрде киінген. » деп Диваев айтқандай сал-серілердің өзін-өзі ұстауы, киім киісі, жүріс-тұрысы да елден ерекше болған.

-ХІХ ғ. ІІ ж. мен ХХ ғ. Басында тарих сахнасына шыққан, қазақ әдебиеті мен мәдениеті саласына ерекше бір үлгіде үлес қосқан сал-серілер кімдер?

3-слайд: «Біржан сал» кинофильмінен үзінді көрсету

№1 Кестемен жұмыс:

2

Біржан салдың өмір сүрген жылдары

2

Туып өскен жері

3

Арғы атасы

Атасы

Әкесі

Аты-жөні

4

Салт-дәстүр

5

Ән-өлеңдері

6

Айтысы

7

«Теміртас» өлеңінің шығу тарихы

«Ләйлім шырақ» әнінен бір шумақ тыңдау, орындау

1.«Сері» сөзі қандай ұғымды білдіреді?

2.Ел ішінде сері атанған әнші-ақын кім еді?

4-слайд: «Ақан сері» кинофильмінен үзінді көрсету

№2 Кестемен жұмыс:

1

Ақан серінің өмір сүрген жылдары

2

Туып өскен жері

3

Азан шақырып қойған аты

4

Ақанның әндері

5

Жеке өмірі, яғни бірнеше әйел алу себебі

6

Жігіт адамның 13 түріне сипаттама берген өлеңі

7

Әйелдерді сипаттаған өлеңі

8

«Маңмаңгер», «Құлагер», «Көкжендет» , «Қараторғай»

әндерінің шығу тарихы

«Қараторғай» әнінен бір шумақ тыңдау, орындау

1.«Шолақ» сөзінің синонимін тапқызу (шолақ, келте, қысқа)

2.Ел ішінде Балуан шолақ деген қосалқы атқа ие болған әнші-ақын кім? (Нұрмағамбет Баймырзаұлы немесе Балуан шолақ Баймырзаұлы)

5-слайд:

№3 Кестемен жұмыс:

1

Балуан шолақ Баймырзаұлының

өмір сүрген жылдары

2

Туып өскен жері

3

Азан шақырып қойған аты

4

«Шолақ» атануының себебі

5

«Балуан» сөзін қосарлаудың сыры

6

Балуан шолақтың шешесі кім? Ол туралы не айтасың?

7

Қалампыр ана туралы аңыз

8

«Бүгінгі циркдегі ат өнерін толық меңгерген» -дігін ашып айт

9

Әндері

Кім күшті? Қазақтың ұлттық ойыны: «Қол күрестіру»

Ақ сиса, қызыл сиса, сиса-сиса,

Жүрмейді кімдер жаяу зорлық қылса.

Шорманның Мұстафасы атымды алып

Атандым сол себептен ..................... .

№4 Кестемен жұмыс:

1

Жаяу Мұса Байжанұлының өмір сүрген жылдары

2

Туып өскен жері

3

Жаяу Мұса атануының сыры

4

Әндері

5

«Ақ сиса» әнінің шығу тарихы

«Қыз Жібек» киносынан «Гәкку» әнін тыңдату

-«Гәкку» әнінің авторы кім? (Үкілі Ыбырай Сандыбайұлы)

Венн диаграммасы

«Гәкку» әні Ұқсастығы «Маңмаңгер» әні

Сабақ қорытындысы: Сәйкестендіру тесті

Біржан сал «Гәкку» әні

Ақан сері «Ақ сиса» әні

Жаяу Мұса «Сентябрь» әні

Әсет Найманбаев «Қараторғай» әні

Балуан шолақ «Ләйлім шырақ» әні

Үкілі Ыбырай «Кіші Ардақ» әні

Үй жұмысы: Қайталау, реферат жазу

№1 Кесте:

2

Біржан салдың өмір сүрген жылдары

2

Туып өскен жері

3

Арғы атасы

Атасы

Әкесі

Аты-жөні

4

Салт-дәстүр

5

Ән-өлеңдері

6

Айтысы

7

«Теміртас» өлеңінің шығу тарихы

№2 Кесте:

1

Ақансерінің өмір сүрген жылдары

2

Туып өскен жері

3

Азан шақырып қойған аты

4

Ақанның әндері

5

Жеке өмірі, яғни бірнеше әйел алу себебі

6

Жігіт адамның 13 түріне сипаттама берген өлеңі

7

Әйелдерді сипаттаған өлеңі

8

«Маңмаңгер», «Құлагер», «Көкжендет» , «Қараторғай»

әндерінің шығу тарихы

№3 Кестемен жұмыс:

1

Балуан шолақ Баймырзаұлының

өмір сүрген жылдары

2

Туып өскен жері

3

Азан шақырып қойған аты

4

«Шолақ» атануының себебі

5

«Балуан» сөзін қосарлаудың сыры

6

Балуан шолақтың шешесі кім? Ол туралы не айтасың?

7

Қалампыр ана туралы аңыз

8

«Бүгінгі циркдегі ат өнерін толық меңгерген» -дігін ашып айт

9

Әндері

№4 Кестемен жұмыс:

1

Жаяу Мұса Байжанұлының өмір сүрген жылдары

2

Туып өскен жері

3

Жаяу Мұса атануының сыры

4

Әндері

5

«Ақ сиса» әнінің шығу тарихы

Сәйкестендіру тесті

Біржан сал «Гәкку» әні

Ақан сері «Ақ сиса» әні

Жаяу Мұса «Сентябрь» әні

Әсет Найманбаев «Қараторғай» әні

Балуан шолақ «Ләйлім шырақ» әні

Үкілі Ыбырай «Кіші Ардақ» әні

ХІХ ғасыр әдебиеті