Қазақ тілі. 'Төл сөз бен төлеу сөз' (9-сынып)

Батыс Қазақстан облысының дарынды

балаларға арналған қазақ-түрік мамандандырылған

мектеп-лицей-интернатының қазақ тілі мен әдебиеті

пәні мұғалімі Зеинешева Мариятта Алимжановна

Пәні:

қазақ тілі Сыныбы: 9

Сабақтың тақырыбы

Төл сөз бен төлеу сөз

Жалпы мақсаты

Төл сөз бен төлеу сөз, автор сөзі туралы білімдерін кеңейту, орын тәртібі мен тыныс белгілерін меңгерту, төл сөзі мен автор сөзін ажырата білуге дағдыландыру

Оқу нәтижелері

Төл сөз бен төлеу сөздің ерекшілігін түсінеді және ажырата алады;

Төл сөзден кейін қойылатын тыныс белгіні мысалдар арқылы дәлелдеп ұғынады;

Шығармашылықпен бірлесе ынтымақтастықта жұмыс жасайды.

Түйінді идеялар

Бейнебаянды талдай отырып, диалогты оқыту әдісі бойынша сабақтың мақсатын шығару. Сыни тұрғыдан әртүрлі тапсырмалар беру арқылы оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту

Дереккөздер

Ш.Бектұров «Қазіргі қазақ тілі», ғаламтор, оқулық

7 модуль мен әдіс-тәсілдердің қолданылу

АКТ (презентация, бейнебаяндар), "Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер"(«Пирамида», «Өрмек тоқу» әдістері) "Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау" (критериалды бағалау, жиынтық бағалау, мадақтау), "Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету"(миға шабуыл), "Диалогтік оқу" (жоғары дәрежелі сұрақтар,зерттеушілік әңгіме).

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

ОүБ және ОБ

Қызығушы-лықты ояту

«Асқақ арман» бейнебаянын көрсетіп, оқушылардың бейнебаян туралы ойларын сұрайды.

Оқушылар тақырыпты мұғалім көмегімен ашқан соң, «Арман-адамға қанат» атты лексикалық тақырып тақтаға жазылады. Сұрақ қойылады:

-Арман деген не?

-Оны қалай түсінесіңдер?

Арман туралы аңыз айтылып. М.Шахановтың өлеңі оқылады.

Бейнежазбадан көргендерін талдап, өз ойларын білдіреді.

Оқушылар өз ойларын айтады.

Ауызша мадақтау

Топқа бөлу

Құрастырманы құрастыру арқылы топқа бөлу.

Суретті құрастырманы құрастырып, топқа бөлінеді.

Мағынаны тану

«Миға шабуыл» әдісі арқылы құрастырма артындағы сөйлемдерді оқытып, оқушы ойын сұрау.

-Сөйлемдерден қандай ерекшелік байқадыңдар?

Оқушылардың ойларын толықтырып, сабақтың грамматикалық тақырыбын ашады.

Сабақ «Пирамида» әдісі арқылы жүзеге асатынын, әр пирамиданы тұрғызып, білім шыңына жету үшін жеке, жұптық, топтық және аудиториямен жұмыс жүргізілетінін түсіндіріп (өтілген пирамида әртүрлі түспен белгіленіп отырады), бағалау парақшалары мен бағалаудың критерийлерін ұсынады.

Сөйлемдерді оқып, ойларын білдіреді.

І топ. Ата-бабаларымыз: -Арманы жоқ жігіттің дәрмені жоқ,-деп бекер айтпаған.

ІІ топ. Бауыржан Момышұлы үміт өрге тартатынын, үмітсіздік көрге тартатынын айтты.

ІІІ топ. -Арман деген көп белес. Біріне шықсаң, бірі бар,-дейді Ғабиден Мұстафин.

Оқушылар сөйлемдердің ерекшелігін айтуға тырысады.

Ауызша мадақтау

Жеке жұмыс

Оқулықтағы тақырыпты өз беттерімен оқып, жоғары дәрежелі сұрақтар дайындауды ұсынады.

Тақырыпты түсініп оқып, сұрақ әзірлейді.

Жұптық жұмыс

Топтағы оқушыларды жұптап, өздері әзірлеген сұрақтарын жұптарына қойып, жауап алуды сұрайды.

Жақсы сұрақ дайындаған 2 оқушыны анықтау сұралады.

Жоғарыда айтылған 3 сөйлемді қайта қарап, талдау ұсынылады.

Мұғалім толықтырады.

Жұпта бір-біріне әзірлеген сұрақты қойып, жауап алады. Сұрақтың жауабын толықтырады.

Жоғары дәрежелі сұрақ дайындаған 2 оқушы ортаға шығып кластер толтыру арқылы жаңа сабақты қысқаша түсіндіріп, жинақтайды.

Мысалдарды талдап, төл сөзді, төлеу сөзді сөйлемдерді анықтайды.

Критериалды бағалау

Топтық жұмыс

«Арман ағашы» мәтінімен жұмыс.

1.Оқушыны сергіту мақсатында мәтінді бірнеше бөлікке бөліп, қабырғаға әр жерге іліп тастайды. Топ мүшелері кезекпен орнынан тұрып, мәтінді жинақтау қажет. Алғаш жинақтап болған топ мәтінді оқиды.

2. Мәтін аяқталмаған, сондықтан оқушыларға 3 сөйлеммен аяқтау беріледі.

3. Талда.Дәлелде.Түсіндір.

І топ. Мәтіннің алғашқы бөлімінен төл сөзді сөйлем мен төлеу сөзді сөйлемді тауып талдау қажет.

ІІ топ. Қарамен жазылған сөйлемдегі төл сөздің орын тәртібі мен тыныс белгілерінің қойылу себептерін түсіндіру.

ІІІ топ. Қарамен жазылған сөйлемдегі төл сөздің орнын ауыстырып, қажетті тыныс белгілерін қою, себебін түсіндіру.

Оқушылар мәтінді жинақтайды, бірінші болған топ мәтінді оқиды. Мәтіннің дұрыс жинақталған, жинақталмағанын келесі топтар дәлелдейді.

Оқушылар мәтінді аяқтап, бірнешеуі оқып, өз ойын білдіреді.

Әр топ өздеріне берілген тапсырманы флипчарттарға жазып, тақтада талдап түсіндіреді.

Критериалды бағалау

Аудитория-мен жұмыс

1.Мұғалім сөзі:

Мәтіндегі Әселдің «Арман ағашы» бүгін біздің сыныпта. Арманшыл жандардың көшбасшы болуына бастаа барар жол, ол-жүректегі толыққандық. Жүрек қайда болса, адам арманы да сонда. Ендеше кішкене жүрекшелерге өз армандарыңызды жазып, «Арман ағашына» іліңіздер. («Армансыз күнім болмайды» әні және бейнебаян жіберіледі)

2. Шеңберге тұрып, «Өрмек тоқу» әдісі бойынша өтілген сабақты қорыту.

Оқушылар өз армандарын стикер жүрекшелерге жазып іледі.

Оқушылар шеңберге тұрып, «Өрмек тоқу» әдісі бойынша бір-біріне жіпті лақтырып, өтілген тақырып бойынша сұрақтар қояды.

Ауызша мадақтау

Бағалау

«Пирамида» әдісі бойынша жұмыстарды қорытады.

Оқушылардың бағалау парақшаларын тексеріп, бағалауларын тыңдайды.

Оқушылар бағалау парақшаларын толық толтырып, критерий бойынша өз бағалауларын түсіндіріп өтеді. (5-6 оқушы тыңдалады)

Жиынтық бағалау

Үй тапсырмасы

«Арман, ақыл және ой» тақырыбына төл сөзді сөйлемдерді қолдана отырып, шағын әңгіме құрап келу.

Үй тапсырмасын жазып алады.

Рефлексия

«Түстер сөйлейді» пирамида бөліктерінің түстері:

Қоңыр-көңілсіз, шаршау.

Қызыл-үрей, қорқыныш.

Жасыл-сүйсіну, таң қалу.

Ақ-сенімділік, көтеріңкі көңіл-күй.

Қызғылт сары-қуаныш, жылылық.

Оқушылар өтілген сабақ жөнінде өз ойларын стикерге жазып, сабақ соңындағы көңіл-күйлеріне байланысты түстердің тұсына стикерлерін іледі.

(5-6 оқушының ойы тыңдалады)

Сабақ Қадыр Мырза-Әлінің «Арман мен ақыл» атты өлеңін оқумен аяқталады.