Баяндама Толеранттылық тәрбие бастауы ретінде мектепке дейінгі мекеме

"ТОЛЕРАНТТЫЛЫҚ БАСТАУЫ-БАЛА-БАҚША"

Жаңа кезеңдегі білім берудің өзекті мәселесі жас ұрпаққа-адамгершілік-рухани тәрбие беру. Құнды қасиеттерге ие болу, рухани бай адамды қалыптастыру оның туған кезінен басталуы керек.Халықта «Ағаш түзу өсу үшін оған көшет кезінде көмектесуге болады, ал үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың» деп бекер айтылмаған. . Рухани -адамгершілік тәрбие- екі жақты процесс.Бір жағынан ол үлкендердің, ата-аналардың, педагогтардың балаларға белсенді ықпалын, екінші жағынан- тәрбиеленушілердің белсенділігін қамтитын қылықтарынан, сезімдері мен қарым- қатынастарынан көрінеді. Бала-бақшада толеранттылық тәрбие беру балаларды бір-бірін сыйлауға құрметтеуге үйрету керек-ақ.

«Толеранттылық (ағылш. tolerance - төзімділік, көнбістік) - басқа ойға, көзқарасқа, наным-сенімге, іс-әрекетке, әдет-ғұрыпқа, сезім-күйге, идеяларға төзімділік, жұмсақтық көрсете білу қасиеті. Толеранттылық - адам құқығы мен бостандығы, плюрализммен қатар негізі демократиялық принциптердің бірі болып есептеледі. Толеранттылық - қоғамның жалпы және саяси мәдениетінің деңгейінің көрсеткіші.Жалпы тұлғада толеранттылықтың қалыптасуы үшін ол рухани дамудың белгілі бір сатыларынан өтуі тиіс, ал ол педагогикалық проблема болып табылады. Сондықтан 1995 жылғы 16 қарашада ЮНЕСКО-ға мүше елдер қабылдаған «Толеранттылық принциптерінің Декларациясында» білім беру саласында толеранттылық идеясын насихаттауға басымдық берілген.[1]

Бұл толеранттылық осы адамгершілік тәрбиесімен тығыз қатынаста.Толерантты мінез-құлықты қалыптастырудың маңызды шарты, бір жағынан, бала үшін ортаның маңызын, әр түрлі жақтарына баланың көзқарасын зерттеу болып табылады. Халқымызда «баланы жастан» деген дана сөз бар. Тәрбиешілер тәрбиенің бесіктен басталатынын ескерсек, ата - бабадан келе жатқан дәстүрлерді ең алдымен өзіміз түсініп, балаларға оның нәрін сіңіре білсек, болашақ патриот тәрбиелесек деген оймен еңбек атқарып, өз үлестерін қосуда. Өзімнің бала-бақшада жұмыс жасап жатқан уақытта көз жеткізгенім. Толеранттылық тәрбие үнемі үздіксіз берілетін процесс. Мысалы:балалар әдебиетіндегі көркем шығармалар «Әке мен бала», «Мейірімді бала», Бақтағы ағаштары атты Ы.Алтынсарин әңгімелерінің көмегімен ынтымақтастыққа, бірлікке, достыққа баулу.Сонымен бірге шетел шығармаларын салыстыру кезінде студенттер бойында бірізділік, сыйластық және шынайы достық сезімдерін қалыптастырамын. Сонымен қатар, бақшада өткен ашық ұйымдастырылған оқу іс-әрекетіні өтті. Тақырыбы «Достық бірлікте» Мақсаты: достық, бірлік құндылықтарының мәнін түсінуге, бойына қалыптастыруға ықпал жасау. Қамқорлық бірлік туралы түсініктерін кеңейту, достық қарым-қатынас дағдыларын дамыту, айнала қоршаған ортаға қамқорлықпен мейірімді болуға дағдыландыру[3]

Бұл ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті барысында балаларға қамқорлық қасиеттерін бойына сіңірту мақсатымен ағашқа көмек көрсетеміз, ол үшін бірнеше тапсырмалар орындайтынын айттым. Тапсырмалар барысы: достық, бірлік туралы қасиеттерді анықтайтын ойын, мақал мәтел, тақпақ айту секілді бірнеше кезеңдерден тұрды. Балалар берілген тапсырмаларды ұтымды орындай отыра, ағашқа көмек көрсете білді.

Келесі ұйымдастырылған оқу іс әрекеті тақырыбы «әдептілік - әдемілік».

Мақсаты: балаларды адамгершілікке, әдептілікке, еңбексүйгіштікке, қарапайымдылыққа үйрету, сәлемдесу, сыйластық, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсету үрдісін меңгерте отырып, имандылыққа, инабаттылыққа тәрбиелеу. Балалардың дағдыларын тереңдету.[3]

Мақсатқа жету үшін бұл ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті барысында бірнеше әдістер қамтылды. Бастапқысы сәлемдесуден басталып, сұрақ-жауап әдістерімен жалғасты. Қонаққа Дымбілмес келіп, балалар оған сыйластық, сыпайылық секілді бірнеше қасиеттерді үйретіп, тапсырмалар орындап, тақпақтар айтты.

Бұл тақырыпқа Дымбілместің келуі балалар үшін тосын жағдай болды. Себебі балалар қызығушылық танытып, өзге адамға көмек көрсетуге асық болды. Тез арада Дымбілмеспен достасып, бірге тақпақтар айтты, тапсырмалар орындады және де мақал мәтелдерді бірге қайталап, мәнін түсінуге асықты!

Келесі «болашақ ұрпақты Отансүйгіштікке баулып, туған жерін, елін сүюге, табиғат әсемдігін танып, оны қорғай білуге тәрбиелеу» мақсатымен «Тәуелсіз елім -Қазақстан» атты ұйымдастырылған оқу іс әрекетін өткіздім. Бұл ұйымдастырылған оқу іс-әрекетіне Қазақстандағы барлық ұлт өкілдерінің ұлттық киімін киген қуыршақтар көрмесі ұйымдастырылды.

Бұл ұйымдастырылған оқу іс - әрекеті барысында заманауи техникалық құралдарды қолдана отырып яғни интерактивті тақтаны пайдаланып, өткіздім. Мұнда балаларға туған жердің, еліміздің тарихын, әсемдігін көрсететіндей тапсырмалар мен көрнекіліктерді қолдана отырып, балалардың қызығушылығын арттырдым.

Балалар оқу іс-әрекеті барсында тек қана көрнекілікті тамашалап қоймай, сонымен қатар еліміз, елбасымыз, туған жеріміз жайында сұрақтарға жауап беріп, білген тақпақтарын, мақал мәтелдерін жатқа айтты. Ұжымдық жұмыстар байқалды. Мен өз кезегімде балаларға демеу болумен қатар мадақтама сөздер қолданып, балаларды ынталандырып отырдым.

Сонымен қатар кең көлемде өткен бала-бақшадағы «Татулықтың тал бесігі..»

Атты КВН өте қызықты болды.

Адам - ең әуелі адамгершілігімен, парасатының биіктігімен көрікті.Мәдениет жоғары адам айналасындағылармен қарапайым қарым-қатынаста болады

Ұрпақ тәрбиесі - келешек қоғам тәрбиесі. Сол келешек қоғам иелерін жан-жақты жетілген, ақыл-парасаты мол, мәдени - ғылыми өрісі озық етіп тәрбиелеу - біздің де қоғам алдындағы борышымыз.Мектепке дейінгі адамгершілік тәрбие - балалардың адамгершілік сана-сезімін, мінез- құлқын қалыптастыруды қамтиды. Дәлірек айтқанда, адалдық пен шыншылдық, адамгершілік, кішіпейілдік, қоғамдағы және өмірдегі қарапайымдылық пен сыпайылық, үлкенді сыйлау мен ибалық адамгершілік тәрбиесінің жүйелі сатылап қамтитын мәселелері.Адамгершілік тәрбиесінің әрқайсысының ерекшеліктерін жетік білетін ұстаз халық педагогикасын ғасырлар бойы қалыптасқан салт-дәстүрлерді, әдет- ғұрыпты жан-жақты терең білумен қатар, өркениетті өмірмен байланыстыра отырып, білім берудің барлық кезеңдерінде пайдаланғаны дұрыс.[4] Ата-ананың болашақ тәрбиесі үшін жауапкершілігі ұрпақтан ұрпаққа жалғасуда.«Жас өспірім тәлім-тәрбиені, адамгершілік қасиеттерді үлкендерден, тәрбиешілерден насихат жолымен емес, тек шынайы көру, сезім қатынасында ғана алады.Өз халқының мәдениетін, тарихын, өнерін сүю арқылы басқа халықтардың да тілі мен мәдениетіне, салт-дәстүріне құрметпен қарайтын нағыз мәдениетті азамат қалыптасады. «Еліміздің күші- патшада, сәбидің күші- жылауында» демекші, біздің күшіміз, қорғанышымыз, сеніміміз- адамгершілігімізде болуы керек. Ол үшін Ақанның осы үш қасиетін бала бойына дарыта білсек-ұлы жеңіс болары анық.

Әдебиеттер:

1. Назарбаев Н.Қазақстан-2030 Ел президентінің Қазақстан халқына жолдауы.

2. Жастарға отаншылдық тәрбие берудің кейбір өзекті мәселелері //Қ.А Яссауи атындағы ХҚТУ хабаршысы-Түркістан,2006

3. «Отбасы және балабақша» 2005 -№ 1, 15-16 бет.

4. «Тәрбие құралы» 2004 - № 3, 1-2 бет.