Қазақ тілінен ашық сабақ: «Лексика дегеніміз не?»

Сабақтың тақырыбы: «Лексика дегеніміз не?»

Мақсаты:

а) білімділік: лексика тарауын қайталау арқылы оқушы білімін сарапқа салу

ә) тәрбиелік: сөз құдіретін терең түсінуге, орынды қолдануға, диалог құруға үйрету

б) дамытушылық: оқушының шығармашылық қабілетін ояту, санада бар бейнелерін еске түсіру, оны көркем бейнемен түйіндеу

Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, талдау, тіл дамыту

Сыни тұрғыдан ойлау, оқуды бағалау, АКТ

Сабақтың түрі: танымдық жинақтау

Көрнекілігі: слайд, тест түрлері, талдау, «Досыма көмек» ойыны.



Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Үй тапсырмасын сұрау



Мұғалімнің сөзі: - Балалар, үйге лексика тарауын толық қайталап келу тапсырылған болатын.

Бүгінгі сабағымыз «Аптаның жеті күні» деген тақырыппен өтеді. Аптаның әр күніне тапсырмалар беріледі, сол тапсырмаларды орындау арқылы лексика тарауын қайталаймыз.

Ендеше дүйсенбі күнгі тапсырмадан бастайық.

Лексика

Сөз әлеміне саяхат

Лексика ғылымы нені зерттейді?

Сөздің тура, ауыспалы мағыналары дегеніміз не?

Көп мағыналы сөздер қандай сөздер?

Омонимдер дегеніміз не?

Синонимдер нендей сөздер?

Антонимдер дегеніміз не?

Табу дегеніміз не?

Эфемизм, дисфемизм нендей сөздер?

Тұрақты тіркестер дегеніміз не?

Мақал - мәтелдер дегеніміз не?

Көнерген сөздер, түрлері туралы айтыңдар?

Жалпылама лексика дегеніміз не?

Кірме сөздер, неологизмдер нендей сөздер?

Диалект, кәсіби сөздер дегеніміз не?

Терминдер дегеніміз не?



«Кім жылдам?»

Үзінділердегі асты сызылған сөздердің қандай сөздерге жататынын анықтаңдар.

1. Найзалары саптаулы,

Дұшпанға атар жебесі,

Қорамсақпен қаптаулы



2. Бір шәй ішім мұрсат болмады,

Нән балық та құтырып

Суға сыймай сандалды.



3. Атам бір қайтты дүниеден,

Бес жасты жетім қалдырды.



4. Рахатсыз біткен мал

Ұйқыда көрген түс деген.



5. Хакімі әділ болмаса,

Бұқара, байтақ ел жетім.



Тест түрлеріне талдау

1. Жабық тест

1. Тілдегі сөздердің тұтас жиынтығы...

а) сөздік құрам

ә) мәтін

б) лексика

2. Эвфемизімі бар сөздерді анықта.

а) ұрлық

*ә) қолды болды

б) ұрланды

3. Ескі наным бойынша атын тура айтуға тыйым салынған сөзді тіл білімінде...

а) лексика

ә) көп мағыналы

*б) табу

4. Ойды бейнелеп әрі тұспалдап және ишара түрінде айтылған сөзді...

а) мақал

ә) сөздік қор

б) мәтел

5. Тілде жаңа ұғымдарды білдіретін сөздер....

а) кірме сөздер

ә) жаңа сөздер

б) тіркес сөздер

6. Антонимді тап.

а) сулы - сусыз

ә) сулы - құрғақ

б) сулы - сулы емес

7. Мына сөздерден табуды тап.

а) шырайлым

ә) қайын сіңді

б) Ақмарал

8. Мына сөздерден тұрақты тіркесті анықта.

а) тас бауыр - мейірімсіз

ә) тас бауыр - тас бауыр емес

*б) тас бауыр - жүрек жұтқан



Сәйкестік тест

Антонимдік тұрақты тіркестердің сәйкес сыңарын табу

1. Бетінен оты шығу ------- Беті шімірікпеу

2. Ат ізін құрғатпау--------- Ат ізін салмау

3. Жүрегі мұздау ------------ Іші жылу

4. Құлақ аспау --------------- Құлақ қою

5. Көңіл тасу ----------------- Көңілі басылу

6. Жұлдызы жарасқан ----- Жұлдызы қарсы

7. Аты жер жару ------------ Ауызға ілінбеу



Балама (альтернативті) тест

1. Сөздің затты я құбылысты атап білдіретін мағынасын тура мағына дей ме?

2. Арық адам, су ішетін арық сөздері синоним бе?

3. Белгілі бір сөздердің жиынтығы мәтін бе?

4. Белгілі бір ойдың жиынтығы мәтін бе?

5. Біркелкі дыбысталып айтылатын, бірақ мағынасы басқа - басқа сөздердің тобын омоним дей ме?

6. Екі я одан да көп мағынаға ие болуын көп мағыналы дей ме?

7. Мағыналары бір - біріне қарама - қарсы болып келетін сөздерді көп мағыналы дей ме?

8. Өң, түр, түс, келбет, пішін, ажар, көрік сөздері зат есімдерден болған синонимдерге жата ма?

9. Басқа тілден енген сөздерді тарихи сөздер дей ме?

10. Ұл балаға шырақ, мырза жігіт, төре жігіт деп ат қою антоним бе?

11. Жеделхат, ғарыш, зейнетақы сөздері мәтін бе?



Толықтыру тест

Берілген сөйлем, сөздерге көп нүктенің орнына тиісті әріптерді қою керек.

1. Көнерген сөздің ережесі.

Қол... ныс... н шы... п қал..., та... хи шы... ма... да ғ... н... кез... се... н, ма... н... ы кө... кі сө... дер... і кө... рге... сөз... р дей... з.



2. Мәтіннің ережесі.

Бел... лі б... р ой... ың жи... ты... ы.

Лексикалық талдау

Мына сөйлемдерге лексикалық талдау жүргізіңдер

Ардақ әкесін әдепті, жылы жүзбен қарсы алды.

Ата - қоныстармен үлкенді - кішілі үйлерді қатар орналастырды.



Сауаттылық - тіл қасиетін меңгерушілік

Өздік диктант

Абайдың «Қыс» өлеңінің екі шумағын жатқа жазыңдар.



Тіл дамыту

Мына тақырыптарға синоним сөздерді, тұрақты тіркестерді қатыстырып мәтін құраңдар.

1. Менің досым

2. Менің мектебім

3. Менің ата - анамның кәсібі



Демалу сәті

Есіңе сақта!

Сен аптаның алты күнінде мектепке келіп, ғылыммен айналысып жүрсің. Ғылым негізі мектептен басталады. Күнделікті сабағың - жаңа білім бетін ашу, жаңа термин сөздермен танысу.