- Учителю
- 8 Сынып биология және информатика пәндерінен кіріктірілген сабақ
8 Сынып биология және информатика пәндерінен кіріктірілген сабақ
«Бақыршық орта мектебі» КММ
Ашық сабақ
Биология және информатика пәндерінен «Білім шыңына сапар»
кіріктірілген сабағы
Сынып: 8 «А»
Мұғалімдер: Балабаева Ж.К.,
Кульбекова А.С.
2014-2015 оқу жылы
«Білім шыңына сапар» атты биология және информатика пәндерінен кіріктірілген сабақ
Сабақтың мақсаты: Білімділік: Организмдердің ішкі ортасы және жүрек-қантамырлар жүйесі тақырыбы бойынша білімдерін жүйелеу. Компьютер құрылғылары, операциялық жүйе тақырыптарын жалпылау;
Дамытушылық: Компьютерде тестік тапсырмалармен жұмыс жасау машықтарын қалыптастыру, өз бетімен жұмыс істеу қабілеттерін дамытуларына жағдай жасау;
Тәрбиелік: Алған білімдерін жүйелі түрде қалыптастырып, пәндерге қызығушылығын арттыру.
Сабақтың түрі: бекіту сабағы
Әдіс-тәсілдер: СТО технологиясы, сұрақ-жауап
Көрнекіліктер: компьютер, презентация, тірек-сызбалар
САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ:
-
Ұйымдастыру кезеңі
-
Тест
-
Деңгейлік тапсырмалар
«Жалпы вагондағы» оқушыларға:
Суретті қара, жүрек бөлімдерінің атауларын жаз. Олардың қандай сандармен көрсетілгенін анықта.
Қолқа
Өкпе венасының тармақтары
Өкпе артериясының тармақтары
Жоғары қуысты вена
Төменгі қуысты вена
Қолқа қақпақшасы
Қос жақтаулы қақпақша
Оң жақ жүрекше
Сол жақ жүрекше
Оң жақ қарынша
Сол жақ қарынша
Бұлшықет
«Плацкарттағы» оқушыларға
Көрсеткіштерге жүрек қабырғасының қабаттарын жаз.
................................................
...........................................
.........................................
«Купедегі» оқушыларға:
Қан тамырларының белгілерін ажырат.
Артериялар
(салатамырлар)
Веналар
(көктамырлар)
Капиллярлар
(қылтамырлар)
-
Қанды жүректен мүшелерге апаратын тамырлар.
-
Қанды мүшелерден жүрекке апаратын тамырлар.
-
Ең жіңішке тамырлар.
-
Олардағы қан қозғалысының жылдамдығы жоғары.
-
Олардың ішкі қабырғасында қақпақшалар бар.
-
Қабырғалары жалпақ жасушалардың бір қабатынан тұрады.
-
Қабырғалары қалың, иілгіш және серпімді.
-
Оларға қан ағысының баяу болуы тән.
-
Бұлшық еттердің арасында, тереңде орналасқан.
-
Артериялар мен веналарды қосатын тамырлар.
-
Сәйкестігін тап (тақтада жұмыс)
-
Ішкі ортаға не жатады?
-
Қанның мөлшері қанша?
-
Қан пластинкасы қалай аталады?
-
Гемоглобин деген не?
-
Эритроциттердің диаметрі:
-
Плазма нәруызы қаншаға бөлінеді?
-
Фагоцитоз қандай процесс?
-
Лейкоцит қызметін ашқан ғалым?
-
АИВ:
-
Қан ұю ұзақтығы:
А) 4-5 мин
Ә) адам иммунитет тапшылығы вирусы
Б) 4,5-5 л
В) қан, ұлпа сұйықтығы, лимфа
Г) 3
Ғ) Мечников
Д) бөгде бөлшектерді сіңіру, қорыту
Е) тромбоцит
Ж) фибриногеннің фибринге айналуы
З) 7,5 мкм
И) қанның қызыл пигменті
-
-
«Иә», «Жоқ»
-
Микробтарды ерітетін обыр жасушалар - фагоциттер деп аталады. (ИӘ)
-
Баспаға шығару құрылғысы пернетақта деп аталады. (ЖОҚ)
-
Қанды қабылдайтын адам донор болып табылады. (ЖОҚ)
-
Қазіргі компьютерлердің пернетақтасында 80 перне болады. (ЖОҚ)
-
Ересек адамдағы қанның мөлшері 4,5-5 литр. (ИӘ)
-
1 Килобайт 1024 байтқа тең. (ИӘ)
-
Лейкоциттер - қанның түссіз жасушасы. (ИӘ)
-
Сканер ақпаратты енгізу құрылғысы. (ИӘ)
-
Иммунитеттің негізін салған орыс ғалымы - И.П.Павлов. (ЖОҚ)
-
1846 жылы Бэббидж машинасына программа жазған Ада Лавлейс. (ИӘ)
-
ИТИС ауруына алғаш Роберт Галло, Люк Монтанье сипаттама берді. (ИӘ)
-
Delete алдыңғы символды өшіру пернесі. (ЖОҚ)
-
Эритроциттер қан ұюға қатысады. (ЖОҚ)
-
Ең алғашқы ЭЕМ 1946 жылы АҚШ - та пайда болды. (ИӘ)
-
ИТИС ауруы алғаш рет Еуропада тіркелген. (ЖОҚ)
-
Ақпараттың ең кіші өлшем бірлігі килобайт деп аталады. (ЖОҚ)
-
Тамырдың соғуын кәрі жілік артериясынан өлшеу. Практикалық жұмыс
-
«Терминдер» бекеті
Донор -
Ақпарат -
Гемоглобин -
Жүрек -
Модем -
Байт -
Резус-фактор -
Сайт -
Иммунитет -
Видеокарта -
-
«Іздегенге табылар...» бекеті
Жүрек аурулары
Инфаркт.
Жүрек аурулары, әр түрлі аурулардың асқынуынан немесе жүрек және қантамыр жүйесі қызметі бұзылуы мен зақымдануынан пайда болатын аурулар. Жүрек ауруларының жиі кездесетін түрлері: ревматизм, гипертония, жүрек ақауы,жүрек демікпесі, жүрек және қан тамыр неврозы, миокард инфарктысы, гипотония, т.б. Жүрек ақауы - жүрек қарыншалары мен жүрекшелерінің арасындағы қан өтетін саңылау тарылып, жүрек қызметінің бұзылуы. Мұның туа және жүре пайда болатын түрлері бар. Туа пайда болған жүрек ақауы көбіне ұрықтың дамуы кезінде, жүректің қалыпты жетілмеуінен болады. Жүре пайда болатын жүрек ақауы, негізінен, баспа, мерез, т.б. аурулардың асқынуынан болады. Бұл жағдайда жүректің ішкі қабаты қабынып, қақпақшалар беріштеніп, кішірейіп, жүрекше арасындағы саңылауды толық жаба алмайды. Сондықтан қарынша жиырылғанда қан жүрекшеге қайта құйылып, оны кернеп әлсіретеді. Қан айналысы бұзылып, жүрек қызметі нашарлайды. Адам алғашқы кезде ауруын сезбейді. Ауру асқынған кезде науқас ентігеді, жүрегі қағып, шаншып, қан айналысы төмендейді, қол-аяғы ісінеді. Жүрек және қан тамыр неврозы - жүрек және қантамыр жүйесі қызметінің бұзылуы мен зақымдануы. Бұлар үш топқа бөлінеді. Бірінші тобы - жалпы невроз (неврастения, истерия, т.б.). Бұл кезде жүректің соғуы бұзылады. Клиникалық белгісі: адамның беті қызарады, сұрланады, басы ауырады. Екінші тобы - гипертония, гипотония аурулары. Бұл аурулар мидың жүрек пен қан тамырының жұмысын реттейтін жүйке орталығы қызметінің бұзылуынан, сондай-ақ, ми қыртысының ауруға шалдығуынан пайда болады. Үшінші тобына вегетативтік жүйке жүйесін зақымдап, кейін ми қыртысына таралатын жүйке аурулары жатады. Ауру көбіне адамның жеке органдарында дамып, кейін жұлын және симпатикалық жүйке жүйесінің басты бөлімдеріне таралады. Бұған Меньер, Рейно аурулары, Вольфра - Паркинсон - Уайт синдромы, бас сақинасы, стенокардия, жүрек аритмиясы, жүрек тосқауылдары, т.б. жатады. Бұлардан басқа да Жүрек Аурулары бар. Мысалы, Жүрек демікпесі; қ. Демікпе.
Жүрек пен қантамырлар жүйесінің аурулары әр түрлі жағдайларға байланысты.
1. Бұлшықеттерге ауыр күш түсіретін жұмыстар - жүрек бұлшықеттеріне зақым келтіріп, жиырылу әрекетін төмендетеді. Жүрек бұлшықетін қанмен жабдықтайтын қантамырларды қанқатпа бітеліп, оттегі мен қоректік заттарды тасуға кедергі жасайды.
2. Өте қауіпті жұқпалы ауруды қоздырушылардың бөлетін уы қанмен жүрекке жетіп, жүрек бұлшықеттерін зақымдайды.
3. Қалқанша без гормонының не аз, не көп бөлінуі ырғақты жиырылуды бұзады.
4. Жүрек қақпақшалары бактериялармен зақымданғанда жабылмай, жүрек жиырылғанда қанның кері ағуына әсер етеді. Жүрек - қантамырлары аурулары жүйке жүйесіне де байланысты.
Қан қысымының өзгеруі
Адам қартайған сайын артерия қантамырлары қабырғаларының серпінділігі төмендеп, қатайып, тығыздалып, қуысы тарылады. Мүшелерге қан аз келеді, артерияқантамырларында қан қысымы жоғарылайды. Қан қысымының көтерілуі бүйрек ауруына, жүйке жүйесінің күйзелісіне, дененің аз қозғалуына байланысты. Қан қысымы қатты көтерілсе, қантамырлардың жарылуы мүмкін. Миға қан қүйылу өте қауіпті. Себебі ми жасушалары зақымданып, бұлшықеттер жансызданады. Қол-аяқ әлсізденіп сал болады. Бұл кезде артерия қантамырларындағы қан қысымы сынап бағанасымен 200 мм-ден асады. Егер қан қысымы төмендесе, сынап бағанасының көрсеткіші 70-80 мм төмен болады. Мұндай аурулардың белгілері: бас ауырады, жүрегі айниды, құлағынан шу кетпейді, тамаққа тәбеті тартпайды, жүректің жиырылуы бірде жиілеп, бірде бәсендейді.
Адамда қан қысымы көтерілсе не төмендесе, нәруызы бар тағамды аз пайдалану керек. Күніне 8-9 сағат ұйықтау, ашуланбау, таза ауада көбірек жүру жүрек-қантамырлар жүйесіне өте қолайлы.
Вена қантамырларының кеңеюі
Ұзақ уақыт аяғынан тік тұрып жұмыс істеген адамдарда вена қантамырлары кеңейеді. Кеңейген жерлерінде қанқатпа пайда болады. Сыртынан түйін-түйін болып көзге айқын білінеді. Вена қантамырларында қан қысымын жоғарылатады. Аяқ көп қимылдамаған соң оның бұлшықеттері де жиырыла алмайды. Қанқатпа ауруы асқынбау үшін көбірек қозғалу керек.
Жүрек кемістігі
Жүрек кемістігі жүрек қақпакшаларының зақымдануынан болады. Жүрек кемістігі туа пайда болған және жүре пайда болған деп 2-ге бөлінеді. Туа пайда болған кемістік іште жатқанда ұрық жүрегінің дұрыс қалыптаспауынан туындайды. Ондай ақаулық жүректің жүрекшелерінде байқалады. Жүре пайда болған кемістік жұқпалы аурулардың әсерінен де болады. Жүрек қақпақшаларының жармаларының жиегі тегіс болмай кедір-бұдырлы тыртық болып қалады. Қақпақшалар жабық тұрса да, қанға тосқауыл бола алмай жүректе қан іркіліп тоқтап қалады.
Қаназдық
Қаназдық (анемия) - қанда эритроциттердің азайып, гемоглобиннің кемуінен болатын ауру. Қаназдықтың болу себептері: денеден көп қан кету; химиялық заттардың, удың, безгек ауруының әсерінен эритроциттердің тіршілігін жоюы; кемік майы, бауыр, көкбауырдың зақымдануы; эритроциттердің түзілуіне қатысатын заттардың (темір, В12 витамині) жетіспеуі және т. б. Қан оттегіне қанықпағандықтан, мүшелер мен ұлпаларға оттек жетіспейді. Зат алмасу бұзылады. Эритроциттердің мөлшері азайғанда қанның тұтқырлығы төмендеп, жүрек соғуы жиілейді. Қаназдықтан жүрекке көп күш түседі. Оны қан құю арқылы емдейді.
Ақ қандылық
Ақ қандылық (лейкемия) лейкоциттердің тез көбейіп, қан ағынын толтырып жіберуден пайда болады (гр. leukas - ақ, гр. haima - қан).Лейкоциттер кеміктегі жілік майын ығыстырып, эритроциттердің түзілуіне кедергі жасайды. Бұл ауруды рентген сәулесі, радиоактивті элементтермен емдейді.
Қан кету кезінде көрсетілетін алғашқы жәрдем
Әр түрлі қолайсыз жағдайлардың әсерінен ағзадан қан кетуі мүмкін.
Артерия қантамырларынан қан кету өте қауіпті, аз уақыттың ішінде көп қан жоғалтады. Себебі артерия қантамырларында қысым жоғары болғандықтан, қанның ағуы да тез болады. Мұндайда жарақаттанған жердің жоғарғы жағын саусақпен қысады. Жарақаттың бетін таза шүберекпен жауып, үстінен бұрау жіппен қатты қысып байлайды. Артерия қантамырларынан аққан қан алқызыл түсті болады.
Вена қантамырларынан аққан қан күңгірт-қызыл түсті. Вена қантамырлары жарақаттанса, қан аққан жердің төменгі жағынан саусақпен басып тұрып қатты таңады.
Мұрыннан қан кеткен кезде - басты сәл көтеріп жатқызып немесе отырғызып, көз аралығының қырына суық шүберек басады. Мақтаны сутектің асқын тотығымен (перекись водорода) дымқылдап танауға тығады. Басты тым шалқайтуға болмайды, қан тамаққа кетіп, қақалып қалуы мүмкін. Ең абзалы дәрігерге көрсету керек.
Ішкі қуыстарға қан кету (кеуде, құрсақ, бассүйектің ішіне және т. б.) адам ағзасы үшін өте кауіпті. Бұл кезде жедел операция жасау қажет. Ішкі қуыстарға қан кеткенде тері бозарады, суық тер шығады, тынысалу баяулайды, тамырдың соғуы өзгереді. Бұл кезде басты көтеріп жатқызып, қан кетті деген жерлерге суық су басады.
-
Салыстыру бекеті
Сабақты қорытындылау. Бағалау парақшаларын есептеу. Үйге тапсырма беру.