- Учителю
- Тамақтану гигиенасы. Асқазан-ішек аураларның алдын алу
Тамақтану гигиенасы. Асқазан-ішек аураларның алдын алу
Пәні биология
Сыныбы 8 «Ә»
Сабақ №47
Сабақтың тақырыбы: Тамақтану гигиенасы. Асқазан-ішек аураларның алдын алу.
Сабақтың мақсаты: Асқорыту мүшелерінің құлысы мен қызметі туралы білімдері негізінде
қалыпты асқорытудың гигиеналық жағдайлары мен тамақтану режімін
түсіндіру,тамақ ішу ережелерін қалыптастыру.
Сабақтың міндеттері: а)білімділігі-Тамақтану режимі және жеке бас гигиенасы
ережелері,асқорыту жолы қызметінің бұзылу себебі туралы білім
беру;асқорыту жүйесі мүшелерінің және ішекқұрт ауруларының
алдын алу
ә) тәрбиелігі-ішекте астың қорытылуына түрлі әсерлерді түсіндіру;
тамақ ішу ережесін сақтауда өзін -өзі бақылау дағдысын
қалыптастыру;тамақтың сапасын,сақталу мерзімін және санитарлық-
гигиеналық дағдысын қалыптастыру.Салауатты өмір сүруге тәрбиелеу.
б) дамытушылығы-тамақтану гигиенасы мен ережелерін физиологиялық
тұрғыдан негіздеу; оқушылардыңталдау;синтез,салыстыру,
қорытындылау,ойлау қабілеттерін дамыту
Сабақтың типі. жаңа білім беру
Сабақтың түрі. Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: әңгіме-сұхбат, өзіндік жұмыс, түсіндіру.
Сабақтың көрнекілігі: «Асқорыту жүйесі»кестесі,интерактивті тақта.
Сабақтың жоспары І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ Үй тапсырмасын сұрау
ІІІ. Жаңа сабақты меңгерту
ІV. Жаңа сабақты бекіту
V. Сабақты қорытындылау
VІ. Білімдерін бағалау
VІІ.Тапсырма беру.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
-
Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу.
-
Оқушылардың назарын сабаққа аудару
ІІ Үй тапсырмасын сұрау
1.Жедел жауап
-
Асқорыту мүшелерін атаңдар?
-
Аш ішектің ұзындығы қанша?
-
Аш ішектің сілімейлі қабығының құрылысының ерекшеліктері қандай?
-
А,В витаминдерінің маңызы қандай?
-
Органикалық заттардың ашішекте қорытылған астың сіңуі?
2.Венн диаграммасы
3.Сематикалық карта
-
Нәруыз
Көмірсу
Май
Аш ішекте
Тоқ ішекте
Лимфаның ақтүсті болуы
+
Аминқышқылдарына дейін ыдырайтын
+
Қоректі заттардың негізі сіңірлуі
+
Глюкоза түрінде сіңіріледі
+
Су мен тұздың сіңірілуі
+
2. "Мүшені тап".
1 - жұтқыншақ, 2 - бауыр, 3 - ауыз қуысы, 4 - асқазан, 5 - өт, 6 - тоқ ішек,
7 - ұйқы безі, 8 - аш ішек, 9 - өңеш, 10 - тік ішек, 11 - ұлтабар, 12 - аппендикс
ІІІ. Жаңа сабақты меңгерту
Тамақтану режимі
Тағамды бірден өте көп мөлшерде ішкен кезде асқазан толып кетеді.Асқорыту процесін қиындатады және бұзады,себебі ас қорыту сөлі тағамдағы барлық қоректік заттарды ыдырата алмайды Адам тәулігіне 4 рет тамақтану керек.
Тамақтанудың өз уақытында ішіп отыру керек.Мұндай жағдайда шартты сөл бөллу рефлекстері түзіледі. Кешкі асты ұйқтардан 1-2 сағат бұрын ішу керек, Егер адам көп тамақтанып, тоқ күйінде жатқанда мазасызданып ұйықтайды, себебі организм мөлшерде демалмайды.
Тәбет
Белгілі бір тағамды қажетсіну тәбет деп аталады.Сүйсініп тамақ ішкенде сөл көп бөлініп, тамақ жақсы сіңіріледі
Асқазан-ішек аурулары, ішекқұрт аурулары және олардың алдын алу.
Сапасыз немесе ескі тұрып қалған өнімдерді пайдаланғанда адам тағамнан улануы мүмкін.Ол көбінесе шұжық өнімдерін, консерві, улы саңырауқұлақтардан, үйде консервіленген өнімдерден болады.
Өңделмеген тамақтан,жақсы жуылмаған жеміс-жидек, көкөніс арқылы организмге ауру тудыратын микроптар түсуі мүмкін.Бұл бактериялар бөлінетін «у» ас қорытуды бұзады, ішек қабырғаларын жарақаттайды, іштен қан кетеуі мүмкін өте қауіпті,мұндай жағдайда аурулар өте жұқпалы сауадамды ауыртады.
Мұндай аурумен ауырған адамға тез арада ауруханаға жатқызу керек.Бөлмені және оның заттарын дизинфекциялайды. Осы аурулармен ауырмау үшін инфекцияға қарсы көптеген елдерде сақтандандыратын екпе кең қолданылады.
Дұрыс тамақтану және денсаулық
Дұрыс тамақтана білу де денсаулықтың басты шарты.Тамақ ішурежіміне немқұрайлы қарау асқазан,бауыр, ішек ауруларына себепті.Адам пайдаланатын тағам әр түрлі әрі қуаты мол нәрлі болуы қажет. Тамақты дұрыс пайдалану туралы ғылым-диетология деп аталады.
Асқорытту сөлінің дұрыс бөлінуіне жеміс-жидектер,көкөністер,жеміс шырындары, сұйық тағамдар әссер етед.Ұзақ өмір сүрудің басты себебі-дұрыс тамақтану.
Пайдалы кеңес
-
Әрбір астың алдында қолды сабындап жуу керек.
-
Тамақты асықпай,толық шайнау.
-
Пайдаланған ас өте ыстық немесе салқын болмау керек
-
Ащы тағамды көп пайдаланбау керек.
-
Тамақтан соң ауыды шайып,тісті тазалау.
-
Пайдаланған ас қуаты мол, нәрлі болу керек.
-
Тамақтану режимін сақтау керек.
ІV. Жаңа сабақты бекіту
«Ия-жоқ» конкурсы
Бұл тапсырмада тез дұрыс пікірді табу керек. Бір оқушы пікірді оқиды,ал екіншісі,егер ол дұрыс болса «иә», ал дұрыс болмаса «жоқ» деп жауап беру керек
-
Тағамды бірден көп ішкенде ас қорыту мүшесін бұзады.(иә)
-
Асқорыту жүйесінің қалыпты қызметі үшін тамақ белгілі бір уақыт аралығынан кейін көп мөлшерде түсу керек.(жоқ)
-
Тәңертеңгі ас 25%, түскі ас 50% .(иә)
-
Асқорыту сөлі тамақ ішкеннен кейін бөлінеді. (жоқ)
-
Сүсініп тамақ ішкенде сөл көп бөлінеді. (иә)
-
Өнімдердің төменгі сапасы тәбет ашама? (жоқ)
-
Сапасыз ескі өнімдерден адам тағамнан улану мүмкін бе? (иә)
-
Тәңертенгі асты ішпеу пайдалы ма? (жоқ)
-
Сабақты қорытындылау
-
Дұрыс тамақтану-денсаулықтың кепілі
-
Тамақтану гигиеннасын сақтау қажет
-
Асқазан-ішек ауруларын болдармау және ауырған жағдайда алдын алу
-
Тамақтың сапалық құрамы дұрыс болу керек
-
Күніне 5 мезгілтамақтану қажет.
Топтастыру
VІ. Білімдерін бағалау
VІІ.Тапсырма беру. Тамақтану гигиенасы.Асқазан-ішек аураларның алдын алу.
Өздерінің күн режимдерін жазу.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
-
Е.Очкур, Л.Аманжолова, Р.Жұмабаева Биология 8 класс
оқулығы, Алматы "Мектеп" 2008 ж.
-
Биология әдістемесілік нұсқау 8 класс,Е.Очкур, Р.Жұмабаева
Алмата "Мектеп" 2008 ж.
-
З.Ж.Асқарова, Биология 8 класс оқулығы, Алматы "Мектеп"
2004 ж
Пәні биология
Сыныбы 6 «Ә»
Сабақ №
Сабақтың тақырыбы: Көпжасушалы жануарлардың құрылысы мен тіршілігі.Омыртқасыз
жәндіктердің асқорыту жүйесі.
Сабақтың мақсаты: а)білімділігі-Оқушылардың көпжасушалы жануарлардың құрылысы мен
тіршілігі.Омыртқасыз жәндіктердің асқорыту жүйесі туралы түсіндірү.
ә) дамытушылығы - Оқушылардың көпжасушалы жануарлардың
құрылысы мен тіршілігі.Омыртқасыз жәндіктердің асқорыту жүйесі
туралы алған білімдерін дамыту
б) тәрбиелігі:көпжасушалы жануарлардың асқорыту жүйесінің
суреттері,схемалары.
Сабақтың типі. жаңа білім беру
Сабақтың түрі. Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: әңгіме-сұхбат, өзіндік жұмыс, түсіндіру.
Сабақтың көрнекілігі: «Асқорыту жүйесі»кестесі,интерактивті тақта.
Сабақтың жоспары І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ Үй тапсырмасын сұрау
ІІІ. Жаңа сабақты меңгерту
ІV. Жаңа сабақты бекіту
V. Сабақты қорытындылау
VІ. Білімдерін бағалау
VІІ.Тапсырма беру.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
-
Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу.
-
Оқушылардың назарын сабаққа аудару
ІІ Үй тапсырмасын сұрау
Ой қозғау
-
Ұлпа деген не?
-
Жануарлар ағзасындағы ұлпалардың топтарын атаңдар?
-
Эпителий ұлпаларының қандай түрлері бар?
-
Бұл ұлпалардың негізгі қызметін әнгімелеңдер?
-
Дәнекер және бұлшықет ұлпаларының түрлері мен қызметін әңгімелеңдер.
Жасушаның құрылысын тап
Терминдік болжам
-
Эпителий
-
Нейрон
-
Аксон
-
Дендрит
Топтастыру
ІІІ. Жаңа сабақты меңгерту
Ағзаның қоректік заты
↓
Энергия беретін зат
Нәруыз Май Көмірсу
Жасушаның құрылыс материалдары
Алуан түрлі қызметері бар
Омыртқасыз жануарлардыңасқорыту жүйесі және астың қорытылуы
Гидраның ішкі құрылысы
Ақсұламаның құрылысы
Шұбалшаның асқорыту,қан айналым,жүйке жүйесі.
Зауза қоңызының құрылысы
ІV. Жаңа сабақты бекіту
Терминді болжам
-
Эктодерма
-
Энтодерма
-
Нәруыз
-
Көмірсу
-
Май
Сәйкестігін тап.
Асқорыту жүйелерінің(әріппен белгіленген) қайсысы қай жәндікке (санмен белгіленген) тән екенін анықтап,сәйкес әріп пен санды жазыңдар
-
Ауыз қуысы→жұтқыншақ→өңеш → жемсау → қарын → ішек.
-
Өткір хитинді үстіңгі тақташа →тісшелі астыңғы жақ ерін→ өңеш→ тісшелі қарын→ ішек.
-
Ауыз →жұтқыншақ→ ішек
-
Ауыз тесігі → ішек қуысы→ асқорыту вакуолі
1.Ақпланария.
2.Зауза қоңыз
3.Гидра
4.Шұбалшаң.
Рефлексия
-
Білемін
Үйрендім
Үйренгім келеді
VІ. Білімдерін бағалау
VІІ.Тапсырма беру. Көпжасушалы жануарлардың құрылысы мен тіршілігі.Омыртқасыз
жәндіктердің асқорыту жүйесі.
Ө.Жолдасбеков атындағы № 50орта мектебі
Сабақтың тақырыбы.
Сыныбы
Пән мұғалімі. Тайланова Н.
Тараз қаласы