Тақырыбы: «Тірі ағзаның құрылымдық деңгейлері және түпкілікті қасиеттері»

Тақырыбы: «Тірі ағзаның құрылымдық деңгейлері және түпкілікті қасиеттері»

Сабақтың мақсаты:

білімділік.: Тірі ағзаның құрылымдық деңгейлері және түпкілікті қасиеттері туралы теориядан алған білімдерін тереңдету.

тәрбиелік: ұйымшылдыққа, топпен жұмыс істеуге тәрбиелеу.

дамытушылық: тақырып бойынша білімдерін, ой пікірлерін білдіре алуға үйрету, сөз шеберліктерін арттыру.

Сабақтың түрі: тәжірибе.

Сабақтың әдісі: жаңа педагогикалық технологиялар.

Сабақтың уақыты: 180 мин.

Сабақты өткізу орны: молекулалық биология кабинеті.

Пәнішілік байланыс: генетика, биохимия, физиология.

Пәнаралық байланыс: биология, цитология, анатомия,экология

Сабақтың жабдықталуы: диктант, тест, карточкалар, сызба,презентация, слайд, бейнекөрме, сөзтуым.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Негізгі: Сәтпай Әбилаев Молекулалық биология және генетика.

Қосымша: Қуандықов Е.Ө. Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері.

Оқушы білуі тиіс:тіршіліктің ұйымдасу деңгейлері; молекулалық генетикалық, жасушалық, ағзалық, популяциялық, тіршіліктің қасиеттері.

Оқушы істей білуі тиіс: жасушалық ұйымның (прокариоттар, эукариоттар) типтерін анықтау

-жасушалық теория қағидаларына сипаттама беру

-прокариот жасушаларының эукариот жасушаларынан ерекшеліктерін анықтау

Күтілетін нәтиже: Тірі ағзаның құрылымдық деңгейлеріне анықтама беруі, түпкілікті қасиеттерін жіктей алады, прокариот, эукариот жасушаларды айыра біледі.

Сабақтың хронокартасы және құрылымдық-логикалық сызбасы

І Ұйымдастыру кезеңі - 5 мин

ІІ Үй тапсырмасын тексеру - 20 мин

ІІІ Іс - дағдыларды көрсету - 20 мин

ІҮ Өзіндік жұмыс - 100 мин

Ү Игерген іс - дағдыларды бекіту -25 мин

ҮІ Қорытындылау - 5 мин

ҮІІ Үйге тапсырма-5 мин

Сабақ барысы

I Ұйымдастыру кезеңі- 5 мин

Студенттердің формасын, жұмыс орнына сабаққа дайындығына назар аудару.

Сабаққа келмеген оқушыларды белгілеу.

ІІ Үй тапсырмасын тексеру - 20 мин

Тест жұмысын орындау

1.Жасуша теориясы қашан қалыптасты?

А) 1859

Б) 1809

В) 1838

Г) 1665

Д) 1865

2. Дұрыс екі жауапты тап.

Жасуша қандай жолдармен бөлінеді?

А) эндамитоз

Б) политения

В) митоз

Г) мейоз

Д) партеногенез

3. Қате бір жауапты тап.

Жасушаның құрылымдық компоненттері:

А) ядро

Б) митохондрия

В) генотип

Г) рибосома

Д) цитоплазма

4. Жасушаның қандай бөлінуінде хромосома саны тұрақты сол күйінде қалады?

А) эндомитоз

Б) полителия

В) мейоз

Г) митоз

5. Жасушаның қандай бөлінуінде хромосома саны екі есеге азаяды (кемиді)?

А) эндомитоз

Б) политения

В) мейоз

Г) митоз

6. Қате бір жауапты тап.

Митоздық хромосомалардың қандай түрлерін білесің?

А) метацентрлі

Б) субметацентрлі

В) акроцентрлі

Г) субцентрлі

Д) телоцентрлі

7. Дұрыс жауапты тап.

Жасуша циклінің қандай кезеңінде ДНҚ молекуласы екі еселенеді?

А) пресинтездік

Б) синтездік

В) постсинтездік

Г) эмбриондық

Д) митоз

8. Геном дегеніміз:

А) диплоидтық хромосомалар жиынтығы

Б) диплоидтық хромосомалардағы гендер жиынтығы

В) гаплоидтық хромосомалар жиынтығы

Г) гаплоидтық хромосомалардағы гендер жиынтығы

Д) бір хромосомадағы гендер жиынтығы

9. Генотип дегеніміз:

А) диплоидтық хромосомалар жиынтығы

Б) диплоидтық хромосомалардағы гендер жиынтығы

В) гаплоидтық хромосомалар жиынтығы

Г) гаплоидтық хромосомалардағы гендер жиынтығы

Д) бір хромосомадағы гендер жиынтығы

10. Прокариоттардың гендері:

А) тек интрондардан

Б) тек экзондардан

В) интрон және экзондардан

Г) РНҚ учаскесінен тұрады

11. Эукариоттардың гендері:

А) тек интрондардан

Б) тек экзондардан

В) интрон және экзондардан

Г) РНҚ учаскесінен тұрады

12. ДНҚ синтезі жасуша циклінің:

А) интерфаза

Б) пресинтездік

В) синтездік

Г) постсинтездік

Д) митоз фазаларында жүреді

13. Промотор дегеніміз:

А) құрылымдық ген

Б) кластерлі ген

В) реттеуші ген

Г) ақпараттық көшірілуінің басталу нүктесі

14. Қате жауаптарды тап. Мутация түрлері:

А) хромосомалық

Б) генотиптік

В) геномдық

Г) сомалық

15. Қате жауапты тап. Хромосомалық мутациялар:

А) геннің құрамында Б) транслокацияда

В) инверсияда Г) анеуплоидияда

Д) транслокацияда болады

16. Адам генетикасын зерттеу әдістері:

А) гибридологиялық Б) цитогенетикалық

В) эксперименталдық Г) тарихи

Д) филогенетикалық

17. Дұрыс жауаптарды тап. Кариотип дегеніміз:

А) хромосома саны Б) хромосомалар пішіні Г) генотип

В) гендер жиынтығы Д) хромосомалар мөлшері

18. Мүшенің мүлдем дамымауын, болмауын:

А) гетеротопия Б) макросомия

В) аплазия Г) агенезия

Д) гипотрофия

19. Адам ақаулықтарын зерттейтін ғылымды:

А) канцерогенез Б) апоптоз

В) детерминация Г) терология

Д) эктопия дейді.

20. Мүше орнының ығысуын, яғни оның өзіне тән емес жерлерде орналасуын:

А) дисхрония Б) бітісу

В) стеноз Г) эктопия Д) атрезия дейді.

ІІІ. Іс - дағдыларды көрсету - 20 мин

Кестені толтыру

Тіршіліктің жаратылу деңгейлері

Деңгейлер

Дене Құрылымы

Қай ғылым зерттейді

Молекулалық, жасушалық, жасушаішілік

Мүшелік-ұлпалық

Ағзалық

Популяциялық-түрлік

Биогеоценоздық (шет елдерде мұны экологиялық жүйе деп те атайды)

Биосфералық

ІҮ Өзіндік жұмыс - 100 мин

Тапсырма: 1

Тіршіліктің түпкілікті қасиеттеріне мыналар жатады:

1.Өздігінен жаңару 2.өздігінен көбею

3) өздігінен реттелу 4) тіршілік анықтамасы

Тапсырма: 2

Тіршіліктің негізгі белгілеріне анықтама беріп түсіндір:

Тапсырма: 3

Биологиялық диктант

1.------------------ашық биологиялық жүйе болып табылады.

2.----------------- - ол заттардың, энергия және ақпараттар ағындарына байланысты.

3.Заттардың алмасуы------------- ең негізгі белгілерінің бірі болып саналады.

4.---------------- - ағзалардың негізгі белгілерінің бірі, онсыз тіршілік болмайды, ---------------- жалғаспайды.

5 ---------------- бұл құрылым және қызмет атқару өлшем бірлігі, әрі бүкіл тіршілік иелерінің көбею және даму өлшем бірлігі.

6.-------------------- - ағзадан жоғары биологиялық жүйе.

7. Ағзаның алғашқы заттары: -----------------, -------------- және мүшелер</<span>.

8. Бүкіл биогеоценоздар жиынтығынан -------------------- түзіледі.

9. Ағзаның тіршілік әрекет үдерістері:----------------, ---------------т. б. молекулалық деңгейден басталады.

10. Кез келген жасуша бір-бірімен тығыз байланысқан -------------, ----------- тұрады.

Ү Игерген іс - дағдыларды бекіту -25 мин

Тест

1)Дұрыс бір жауапты тап.

Жасуша қашан ашылды?

а)1859 б)1809 в)1838-1839

г)1665 д)1865

2)Жасушаны кім ашты?

а)Ч.Дарвин б)Ж.Ламарк в)Р.Гук

г)Шванн-Шлейден д)Г.Мендель

3)Жасуша теориясын кім қалыптастырды?

а)Ч.Дарвин б)Ж.Ламарк в)Р.Гук

г)Шванн-Шлейден д)Г.Мендель

4)Дұрыс бір жауапты тап.

Жасуша циклінің қандай кезеңінде ДНҚ молекуласы екі еселенеді ?

а)пресинтездік б)синтездік в)постсинтездік

г)эмбриондық д)митоз

5)Қалыпты адам кариотипі қанша хромосомалардан тұрады?

а)46 б)48 в)44 г)45 д)47

6)Генотип дегеніміз:

а)диплоидтық хромосомалар жиынтығы;

б)диплоидтық хромосомалардағы гендер жиынтығы;

в)гаплоидтық хромосомалар жиынтығы;

г)гаплоидтық хромосомалардағы гендер жиынтығы;

д)бір хромосомадағы гендер жиынтығы;

7)ДНҚ синтезі жасуша циклінің:

а)интерфаза б)пресинтездік

в)синтездік г)постсинтездік

д)митоз фазаларында жүреді.

8)Дұрыс екі жауапты тап.Хроматиннің құрамы:

а)РНҚ молекуласынан; б)ДНҚ молекуласынан; в)гистонды емес ақуыздардан;

г)гистонды ақуыздардан; д)нуклеотидтерден тұрады.

9)Дұрыс бір жауапты тап.

Қандай белгілердің гендері тәуелсіз тұқым қуалайды?

а)цитоплазма гендері; б)ядро гендері;

в)әр түрлі хромосомаларда орналасқан гендер;

г)бір хромосомаларда орналасқан гендер; д)сандық белгілер.

10)Қате жауаптарды тап.Мутация түрлері:

а)хромосомалық б)генотиптік в)геномдық г)сомалық

11)Гендік мутациялар:

а)ген құрамында б)нуклеотидтер алмасуында в)анеуполидияда г)транзициялық

д)трансверсияларда болады

12)Қате жауапты тап.Хромосомалық мутациялар:

а)ген құрамында б)нуклеотидтер алмасуында в)анеуполидияда

г)транзициялық д)трансверсияларда болады

13)Адам кариотипінің 45 болуы қандай өзгерістерге жатады?

а)мутациялық б)гендік в)хромосомалық г)геномдық д)моносомалық

14)Адам кариотипінің 47 болуы қандай өзгерістерге жатады?

а)фенотиптік б)хромосомалық в)гендік г)геномдық д)трисомиялық

15)Дұрыс бір жауапты тап.Полиплоидия:

а)қалыпты кариотип б)хромосома санының 1хромосомаға кемуі

в)хромосома санының 1хромосамға көбеюі г)хромосома санының еселеп өсуі

ҮІ Қорытындылау - 5 мин

Баға қою

ҮІІ Үйге тапсырма-5 мин

Е.Ө.Қуандықов, С.А. Әбілаев Медициналық биология және генетика

тақырыбы: «Тірі ағзаның құрылымдық деңгейлері және түпкілікті қасиеттері»