«Экология және қоршаған орта»

Түсінік хат

Экология- биология ғылымының бір саласы. «Экология» терминін ғылымға алғаш рет неміс биологі Э. Геккель енгізді. Экология - тірі организмдердің бір-бірімен қарым-қатынасын оларды қоршаған ортасымен байланыстырып зерттейтін ғылым.

Эколгия ғылымының бүгінгі күнгі маңызы да осыда жатыр. Қазір экология барлық ғылымдардың мақсаты мен мәнін ашатын кешенді ғылымдар жиынтығына айналды. Ойлап қарасақ, қоршаған ортадағы барлық нысандар бір-бірімен қарым-қатынаста ғана тіршілікке қолойлы жағдай туғызады. Яғни, тірі организм мен айнала қоршаған ортаны бөліп қарауға болмайды. Олар біртұтас арақатынаста ғана тұрақты дамиды, өсіп-өнеді, көбейеді. Жер шарына таралады. Міне, осыдан келіп экология ғылымының пәні, мақсаты мен міндеттері, мәселелері шығады.
Курстың оқытылуы:
Табиғатты пайдалануда өнегелілік және құқықтық принціпті сақтау,
өзінің тұрғылықты жерінің табиғатын белсенді қорғауы, оқып үйренуге,
табиғатты белгілі бір мөлшерде пайдалануды, экологиялық
жауапкершіліксіздіктің кері әсері туралы идеяларды насихаттауды жаңа
көзқарас негізінде қалыптастыру қажеттілігінен туындаған.
Курстың мақсаты:
Оқушылардың экологиялық білімдерін тереңдете отырып, оларды
шығармашылықпен ойлауға, өз бетінше шешім қабылдауға үйрету.

Тірі организмдердің даму заңдылықтарын қоршаған ортасымен байланыстырып зерттеу арқылы биосферадағы тіршіліктің біртұтастылық, тұрақтылық ұстанымын ұалыптастыру. Ал оның негізгі міндеттеріне тірі организмнің айнала қоршаған ортасына әсерін зерттей отырып, биосферадағы тіршіліктің тұрақты дамуын қамтамасыз ету, биоқорларды тиімді пайдалану әрі қорғау және экожүйедегі өзгерістердің алдын алу мәселелері жатады.
Курстың міндеті:

1. Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие беру проблемасын теориялық жағынан негіздеу.

2.Экологиялық тәрбие мен білім беруді жергілікті жердің табиғатын қорғау міндетімен ұштастыру.

3.Оқушы экологиялық білімін табиғатқа қамқорлық жасауға дағдаландыру жолдарын қарастыру.

4.Болашақ мамандық таңдауға ықпал ету

«Экология және қоршаған орта»

(аптасына 1 сағат, жылына 34 сағат.)

№

Тақырыбы

Сағат саны

Мерзімі

Жұмыс

әрекеті

Оқушы әрекеті

1

Кіріспе .

Экология пәні нені зерттейді

Дәріс

Конспект

І. Экология негіздері (15 сағат )

2

Экология ғылымының қалыптасу кезеңдері мен құрылымы

Талдау

Кесте толтыру

3

Ғылыми-техникалық прогрестің қоршаған ортаға әсері

Әңгіме

Ізденіс

4

Биосфера туралы түсінік

Пікірлесу

Өз көзқарасы

5

Атмосфераны ластайтын зиянды заттар

Әңгімелесу

Ізденіс

6

Гидросфера экологиясы

Дәріс

Конспект

7

Су көздерін ластайтын заттар

Өзіндік жұмыс

Іздену

8

Ауылшаруашылығына пайдаланылатын жердің экологиялық жағдайы

Әңгімелесу

Талдау

9

Ауыл шаруашалығы жерінің техонгендік ластану мәселелері.

Дәріс

Конспект

Сызбанұсқа құрау

10

Агроэкология

Дәріс

Конспект

11

Агрохимия және қоршаған орта.

Дәріс

Конспект

12

Табиғат қорғаудың экологиялық негіздері.

Дәріс

Конспект

13

Өсімдіктер экологиясы

Жеке тапсырма

Ізденіс

Баяндама

14

Жануарлар экологиясы

Дәріс

Конспект

15

Адам эколгиясы

Өзіндік жұмыс

Ізденіс

16

Қорытынды сабақ

Өзіндік жұмыс

Буклет жасау

ІІ. Табиғи және антропогенді экожүйелер (6 сағат)

17

Адам іс-әрекетінің қоршаған ортаға тигізетін әсерлері.

Жұппен жұмыс

Сызбанұсқа құру

18

Экологиялық апаттардың жалпы сипаты мен зардаптары.

Жеке жұмыс

Баяндама

19

Қоршаған ортаны ластайтын заттар.

Өзіндік жұмыс

Ізденіс

20

Қоршаған ортаның химияляқ ластануы.

Дәріс

Конспект

Кесте толтыру

21

Қоршаған ортаның радияциялық ластануы.

Дәріс

Конспект

Кесте құрау

22

Қоршаған ортаның биологиялық ластануы.

Дәріс

Конспект

Сызбанұсқа құрау

ІІІ. Экологиялық мәселелер (12 сағат )

23

Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары.

Жеке жұмыс

Реферат

24

Қазақстан полигондары.

Жеке жұмыс

Реферат

Альбом

25

Арал теңізінің экологиясы

Топпен жұмыс

Реферат

26

Балқаш көлінің экологиясы

Жұппен жұмыс

Реферат

27

Каспи теңізінің экологиясы

Жұппен жұмыс

Реферат

28

Қала және ауыл экологиясы

Топтағы жұмыс

Сурет жинау

29

Өндіріс экологиясы

Дәріс

Конспект

30

Табиғатты тиімді пайдалану

Дәріс

Кесте толтыру

31

Экологиялық мақал-мәтелдер

Жарыс сабақ

Табиғатқа теңеу сөздер

32

Кең байтақ-Қазақстаным

Дәріс

Ізденіс

33

Туған өлкем табиғатың қандай көркем

Жұптағы жұмыс

Ізденіс

34

Қорытынды сабақ

Жеке тапсырма

Ізденіс

Пайдаланылған әдебиеттер:


1. Ә.Бейсенова, Ж.Шілдебаев. Экология. Алматы

«Мектеп» 2005 жыл

2. Байханов С. «Табиғатым тағдырым». Алматы,

«Қайнар» 1991 жыл

3. Сағымбаев Ғ. Атмосфералық ауаны сақтау.

«Экология негіздері» Алматы 1995 жыл

4. Шайхислямова.Қ.О, Нұғыманов И. Адам, қоғам,

табиғат жүйесінде. «Биология,

география және химия» №5 1999 жыл

Бағдарламаның базалық мазмұны:

Кіріспе бөлімінде (1 сағат )

Тірі ағзалардың өзара және тіршілік ететін ортасымен арақатынастарын маңызы. Экология пәнінің мазмұнымен таныстыру. Экология ғылымының табиғат жайлы барлық жаратылыстану мен қоғам ғылымдардың жинақталған білімнің қорыта келіп, табиғат пен қоғамның байланысын өмірдегі маңызын түсіндіру.

І. Экология негіздері (15 сағат )

Экология негіздері биологиялық әрі географиялық микро- және макроэкожүйелерді олардың уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы мен танысады.

Экология ғылымының негізгі мәселелерімен танысады:

• Организмдердің бір-бірімен қарым- қатынастары мен ұоршаған табиғи ортасы жайлы;

• Биоценоз, экожүйелердегі уақыт пен кеңістікке байланысты туындайтын өзгерістер;

• Табиғат ресурстары, оларды тиімді пайдаланудың және қорғаудың ғылыми-теориялық негіздері;

• Адам-қоғам- табиғат арасындағы ұйлесімділік байланыстар;

• Биосфера шегіндегі географиялық заңдылықтардың сақтауды қамтамасыз ету;

• Биосферадағы тіршілікті ұалыпты жағдайда сақтаудың дүниежүзілік мәселелерін шешу.

ІІ. Табиғи және антропогенді экожүйелер(6 сағат)

Табиғи және климаттық жағдайларға байланысты бірнеші түрлі табиғи экожүйелерді ажыратады. Құрлықты экожүйелерді жүйелеудің негізінде жергілікті өсімдік жамылғысы тиіптерімен танысады. Адамның шаруашылық әрекеттерінің нәтижесінде түзілген экологияға қоршаған ортаға тигізген зияндары зардаптарына тоқталамыз.

ІІІ. Экологиялық мәселелер (12 сағат)

адамның табиғатты пайдалануға байланысты іс-әрекеттері, ғаламшардағы тіршілік үшін қолайсыз өзгерістерге, дүниежүзілік және Қазақстандағы экологиялық мәселелерге тоқталамыз.