Открытый урок по биологии на тему 'Насекомые'

Күні , сыныбы: 15.01.2015ж

Сабақтың тақырыбы: Бунақденелілер класы. Бунақденелілердің дамуы және пайда зияны.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға бунақденелілердің құрылысы , тіршілік әрекеттері , көбеюі , дамуы және пайда-зияны жайлы білім беру , шала және толық түрленіп дамитын бунақденелілердің түрлерімен таныстыру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тасырмасын ысықтау

1. «Миға шабуыл» виктариналық сұрақтар

2. «Білгір достар» биологиялық диктант

3. «Білгір биржасы» кесте мен жұмыс

ІІІ. Жаңа сабақты таныстыру. Бейнефильм көрсету.

Слайдтағы суреттер арқылы сабақты түсіндіру.

ІV. Сабақты қорытындылау.

1.Сематикалық карта

2. «Ең , ең .......» қызықты деректер

3. «Сен білесің бе ?» венн диаграмма

4. «Мың бір ғылым» сөзжұмбақ шешу.

V. Сабақты бекіту. «Ой толғаныс» эссе жазу.

VІ. Үйге тасырма.

VІІ. Бағалау.

Үй тапсырмасын пысықтау. «Миға шабуыл» виктариналық сұрақтар.

1.Жасуныққа ұқсас ағзалық зат ? (хитин)

2.Шаянтәріздестер класы өкілдерінің жүйесі - (ашық)

3.Аяғы бунақталған , екі жақты симметриялы , көпжасушалы жәндіктер қай типке

жатады ? (буынаяқтылар)

4.Буынаяқтылардың неше жұп аяғы болады ? (8 жұп)

5.Өрмекшітәріздестердің зәр шығару мүшесі қалай аталады ? (мальпигий түтігі)

6.Өрмекшітәріздестердің бірінші жұп аяғы қалай аталады ? (күйісаяқ)

7.Өрмекшілердің тыныс алу мүшесі - (демтүтік)

8.Қуыршақ сатысынан өтпей , шала түрленіп дамитын буынаяқтылардың дернәсілі қалай аталады ? (нимфа)

9.Ауыл шаруашылық малдарда паразит тіршілік ететін кене ? (жайылым кене)

10.Мәдени өсімдіктердің зиянкес кенесі - (өрмеккене)

2. «Білгір достар» биологиялық диктант

1.Өрмекші тәріздестер - құрлықта өмір сүретін жәндіктер

2.Кенелер- өрмекшітәріздестерге жататын ұсақ жәндіктер

3.Тайгалық кене адамға ең қауіпті ауру-энцефалит (ми ауруы) ауруын жұқтырады

4.Буынаяқтылар типінің денесі сыртқы тығыз - хитинмен қапталған

5.Шаянтәріздестер класының ең ұсақ өкілдері- дафния ,циклоп

6.Өрмекшітәріздестердің көпшілігі сатанбез және мальпигий тамырлары арқылы қажетсіз заттарды бөледі

7.Өкпе қапшығы және демтүтік тынысалу мүшелері болып табылады

8. Адамдарға ең қауіпті өрмекшілер - қарақұрт , бүйі үлкен қауіп төңдіреді

9.Өрмекшітәріздестер - дара жынысты іштей ұрықтанады

10. «Қансигек» еліміздегі ауруы еліміздегі мал шаруашылығына орасан зор зиян келтіреді.

3. «Білім биржасы» кестемен жұмыс.

Буынаяқтыларды кластарға бөліп орналыстыр

Шаянтәріздестер

Өрмекшітәріздестер

Бунақденелілер

4,5,8,10

2,3

1,6,7,9

1. Көбелек; 2)құршаян; 3)кене; 4)омар; 5)қағысшаян: 6) шыбын; 7)шегіртке; 8)циклоп; 9) бал арасы; 10)асшаян.

Шаянтәріздестердің өкілдерін олар мекен ететін орындарымен нұсқар арқылы қос.

І-топ

Өзен шаяны → Таза сулы өзендер мен көлдердің түбі.

Камчатка шаяны → Теңіздердің түбі

Асшаян → Теңіз суының терең қабаты

Дафния →Тұщы су қоймаларының терең қабаты

Есекқұрт → Бақшаның ылғалды топырағы , орман төсемігі.

Циклоп

ІІ-топ Шаянтәріздестер мен өрмекші тәріздестерге тән ерекшеліктерді көрсет.

Ерекшеліктері

Өрмекші

тәріздестер

Шаянтә

різдестер

1.Денесі баскөкіріктен және құрсақтан тұрады

2.Денесі қалын хитинді жабынмен қапталған.

3.Хитинді жабыны өте жұқа

4.Екі мұртшасы болады.

5.Мұртшасы жоқ.

6.Жүруге айналған аяқтары бес жұп

7.Жүруге айналған аяқтары төрт жұп

8.Көздері күрделі құрылысты

9.Көздері қарапайым құрылысты

10.Тыныс алу мүшесі - желбезектері

11.Тыныс алу мүшесі - демтүтік

12.Құрсағында аяқтары бар.

13.Құрсағында ешбір аяқ орналаспайды

14.Зәр шығару мүшесі - екі жасыл без

15.Зәр шығару мүшесі - мальпигий түтігі

Жаңа сабақ: Слайд арқылы Бейнефильм көрсету

V. Сабақты қорытындылау.

Бунақденелілермен шаянтәріздестерге тән ерекшеліктерді кестеде белгілеп көрсет.

Ерекшеліктері

Шаянтәріз

дестер

Бунақде

нелілер

1.Денесі хитинді жабын мен қапталған

2.Денесі екі бөліктен : баскөкәрек және құрсақтан тұрады.

3.Денесі үш бөліктен: бас , көкірек және құрсақтан тұрады.

4.Құрсағы бунақтардан тұрады.

5.Құрсағы бунақталмаған.

6. Бір жұп мұртшалары бар

7.Екі жұп мұртшалары екі ұзын және екі қысқа

8.Құрылысы қарапайым көздері болады немесе мүлдем болмайды.

9. Көпшілігінің екі -екіден күрделі құрылымды көздері болады.

10. Демтүтік өкпе арқылы тыныс алады.

11.Желбезектері арқылы тыныс алады.

12.Қан тарату жүйесі -ашық жүйелі

13.Қан тарату жүйесі -тұйық жүйелі

14.Көпшілігінің қанаттары болады.

15.Қанаттары болмайды.

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

2)Жұмбақтарды шешейік.

1. Мұрны ұзын , даусы жіңішке , ұшқанда ызындайды , қонғанда үндемейді.Оны кім өлтірсе , сол өз қанын төгеді ? (маса)

2.Ызындап ән салып , жұп-жұқа қанаты.Тәттіге тамсанып , қоқысқа қонады. Ол не ? (ара)

3.Қарбызға ұқсас сырты бар , жіп-жіңішке мұрты бар.Сирақтары сидиып , домалатар қиды үйіп (қоңыз)

4.Денесі бар буылтық , киген тоны жасыл түк (көбелек дернәсілі)

5.Ойлайсың , көрсең түйме деп , тұмсығын тығып қадалып , шығады бадалып , ақыры өлер тоқтықтан , жан берер оған соқтыққан (кене)

3) Ең , ең ...... қызықты деректер

Ең ірі жәндік - құсқанат көбелек пен тауыскөз атлас ені 300мм

Ең ауыр жәндік - голиаф қоңыз 100г

Ең ұзын жәндік - палочник -ұзындығы 400мм

Ең жүйрік желаяқ , тропикалық тарақан - сағатына 5км-ден астам.

Тынбайтын жақтар

Дәуіттер тамақты шапшаң жейді. Олар әдетте тек тірідей ұстап алған жәндіктерді ғана жейді. Тікенекті табандарын құдайға сыйынып тұрғандай біріктіріп ұстап тұрады да , ол құрбаның шап беріп ұстап алып , шайқай бастайды.

Жәндіктер туралы ғажайып фактілер:

• Қазіргі уақытта жәндіктердің , кем дегенде , бір миллион түрі белгілі , ал кейбір ғалымдардың пікірінше , олардың саны он миллионға дейін жетуі де мүмкін.

• Құмырсқалар сенімді бунақденелілер өз салмағынан бірнеше есе ауыр заттарды таси алады. Олар көлемді илеулер салады.

• Бүрге өз бойынан 130 есе биік секіре алса, жұлдыз құрттардың бұлшықеттері адамдікінен алты есе көп болады.

• Мүйізтұмсық қоңыз өз салмағынан 850 есе артық салмақты көтере алады.

Италия ғалымы М.Мальпиги жібек көбелегі туралы монографияс

ын 1669 жылы жариялады. Бұл буынаяқтылардың анатомиясын ең алғаш зерттеу нәтижесі болды.

4) «Сен білесің бе ?» венн диаграмма

Өрмекшітәріздестер Бунақденелілер

класы класы

Денесі екі бөліктең Буынаяқтылар Денесі үш бөліктен

баскөкірек және типіне жататын, бас, көкірек және

құрсақтан тұрады , екі жақты құрсақтан тұрады.

мұртшасы болмайды, симметриялы Қанаттары мұртшасы

сегіз аяқтары бар омыртқасыз болады, барлығында

жәндіктер алты аяқтары бар.

5) Сөз жұмбақ І топ

1.Сүзіп жалаушы бунақденелі

2.Ұрықтанған жұмыртқадан тікелей ересек жәндіктің шығуы

3.Бунақденелілерді зерттейтін ғылым

4.Бунақденелілердің ересек күйге ауысу сатысы

5.Өте улы зиянды бунақденелілер түрі

6.Шала түрленіп дамитын бунақденелілердің бірі.

7.Түтік тәрізді ауыз бен сорушы бунақдене

8.Қамбадағы паразит жәндіктің бірі

9.Толық түрленіп дамитын бунақденесінің бірі

1.Шыбын

2.Тура

3.Энтомология

4.Имаго

5.Қарақұрт

6.дәуіт

7.көбелек

8.кене

9.бүргелер

Сөзжұмбақ ІІ топ

1.Сүзек ауруын тарататын өте ұсақ бунақдене

2.Толық түрленіп дамуда ғана болатын саты

3.Өте тез көбейетін бунақдене

4.Гүл шірнесін жинайтын бунақдене

5.Тазалық сақталмайтын үйде болатын бунақдене

6.Бунақденелілердің тыныс алу мүшесі

7.Шала түрленіп дамитын бунақдене

8.Бунақдененің жамылғысы

9.Бунақдененің дене бөлігі

1.Бит

2.Қуыршақ

3.Шыбын

4.Ара

5.Тарақан

6.Демтүтік

7.Шегіртке

8. Хитинді

9.Көкірек

6) «Ой толғаныс» эссе жазу.

7) Үйге тапсырма

8) Бағалау