- Учителю
- ҚАн топтары және қан құю 8 сынып
ҚАн топтары және қан құю 8 сынып
Т. И. Кайпбекова
Биология пәні мұалімі
Целиноград ауданы
№ 2 Қосшы орта мектебі
Күні: 21.01.2016 жыл
Сыныбы: 8 «Д»
Сабақтың тақырыбы: Қан топтары және қан құю. Қорытынды
Саяхат сабағы
Сабақтың мақсаты:
-
білімділік: адам тіршілігі үшін, организмнің тірек қан және қан жасушаларының белсенділігін, өміршеңдігін оқушыларға түсіндіре отырып, қан топтарын ажырата білуге үйрету және қан топтарына есеп шығару, білім-білік дағдысын қалыптастыру;
-
дамытушылық: оқу материалдарының мазмұнын байланыстыру арқылы ой-өрісін жетілдіріп, дамыту, өз бетінше іздеуге шыңдау;
-
тәрбиелік: оқушылардың бойына ұлттық рухты сіңіріп, салауатты өмір салтын құруға баулып, тәрбиелеу;
Құрал жабдықтар: портрет, сұрақ-жауап, тақта, кесте - сызбалар, оқулықтағы суреттер.АЛМА,ЖҮЗІМ,ШИЕ суреттері
Сабақтың типі: сын тұрғысынан ойлау
Сабақтың түрі: қорытынды сабақ
Ұйымдастыру кезеңі
а) оқушылармен амандасу
ә) оқушыларды түгендеу
Үй тапсырмасын тексеру
-
«Топтастыру.»
Мұалім: Оқшылармен бірге алма,жүзім, шие теруге бау-бақшаға шығамыз.
Бірінші алманың құрамында темір элементі кездеседі .Темір пайдалы элемент. АЛМА бау -бақшасына алма теруге шығамыз.Алма бау-бақшасына кіру үшін мынадай сұрақтара жауап береміз. Оқушыларды 3 топқа бөледі. Олар 1-топ Эриторциттер, 2-топ Лейкоциттер, 3-топ Тромбоциттер. Әр топ тақтадағы сұрақтарға кезекпен шығып жауап береді. Деңгейлік тапсырмалар стикер парағының оң бетінде 16 сұрақ жазылып, ілінеді. Сол сұраққа жауап берген оқушыларға 1 ұпай беріледі. Оң бетіндегі сұрақтарға жауап береді де, екінші жағына аударып қоямыз. Сол кезде СӘЛЕМЕТСІЗДЕР МЕ ! деген сөз шығады. Атам қазақ « Сәлем - сөздің анасы» деп сәлемдесуге үлкен мән берген. Тегінде әдеп, адамшылық амандасудан басталады.
С
Ә
Л
Е
М
Е
Т
С
І
З
Д
Е
Р
М
Е
!
гул
№
Сұрақтар
Жауабы
1
Ағзаның ішкі ортасына не жатады?
Қан.ұлпа сұйықтығы,лимфа
2
Қанның құрамы неден тұрады?
Эритроциттер,лейкоциттер,тромбоциттер
3
Плазманың құрамында қанша пайыз су болады?
90-92 пайыз
4
Плазманың құрамында қанша пайыз нәруыз болады?
7-8 пайыз
5
Плазмадағы нәруыздар қаншаға бөлінеді?
3-топқа альбуминдер,глобулиндер,фибриногендер
6
Құрамында фибриноген нәруызы болмайтын қан плазмасы қалай аталады?
Қанның сарысуы(сыворотка)
7
Микробтарды ерітетін обыр жасушалары қалай аталады?
фагоциттер
8
Дене температурасын тұрақты сақтайтын сұйықтық
қан
9
Лимфада болатын лейкоцит жасушасы қалай аталады?
лимфоциттер
10
Оттекпен қосылған гемоглобин
оксигемоглобин
11
Көмірқышқыл газбен қаныққан гемоглобин
карбогемоглобин
12
Жарақаттанан жердегі қанның ұю ұзақтығы?
4-5 минут
13
Адамдаы қанның мөлшері
4,5-5 л
14
Лейкоциттердің қызметін зерттеген ғалым
Илья Ильич Мечников
15
Плазмада қанның ұюына қатысатын нәруыз
протромбин
16
Қан ұйымайтын ауру
гемофилия
17
Қан аздық деген не?
Қанда зритроциттердің азайып,гемоглобиннің кемуінен болатын ауру
АЛМА бау-бақшасынан кім көп алма теріп шықты?, оны оқушылардың жиған алмасына қарап бағалаймын.
-
«Оқушылара қан тобы туралы мәлімет беру»
Мұғалім : «Қан тобы» сөзі бәрімізге таныс. Балалар, сендер ол туралы не білесіңдер және не білгілерің келеді?
Не білемін?
Нені білгім келеді?
Қан тобын қалай анықтайды?
Қан тобы өмір бойы өзгермейді және ол тұқым қуалайды. Барлық адамдардың қаны 4 топқа бөлінеді: І,ІІ,ІІІ,ІV. Қан беретін адамды - донор, қабылдайтын адамды - реципиент деп атайды. Қаны І топқа жататын адамдардың қанын барлық топқа (І,ІІ,ІІІ,ІV) аз мөлшерде (200-300 мл)құюға болады. ІІ топқа жататындардың қанын ІІ және ІV топқа береді. ІІІ топтағылардың қанын ІІІ, ІV топқа, ал ІV топтағылардікін тек ІV топқа құюға болады. Егер қан топтары сәйкес келмесе, эритроциттер желімденіп қалады да, аяғы сәтсіздікке ұшырайды. Қазіргі кезде қан құюда тек өз тобына сәйкес қан құйылады.
Қан тобы
Оның қанын қабылдайтын топтар
Оған қанын беретін топтар
І
І,ІІ,ІІІ,ІV
І
ІІ
ІІ,ІV
І,ІІ
ІІІ
ІІІ,ІV
І,ІІІ
ІV
ІV
І,ІІ,ІІІ,ІV
Енді ЖҮЗІМ бақшасынан жүзім жинаймыз. Жүзімнің құрамында глюкоза мөлшері көп кездеседі. Адам ағзасына өте пайдалы. ЖҮЗІМ бақшасынан жүзім жинау үшін, мынадай есептерді шығарамыз.
Бүгінгі сабақта қан топтарына есептер шығарылады. Әр топқа 3 қан тобынан есептер беріледі .
Оқушылар дәптерлеріне есептер шығарады, әр топтан есепті бірінші шығарған оқушы тақтаға шығып есебін жазады. Әр топ бағаланады.
1. Есеп шешесінің қаны екінші топ, ал әкесінің қаны бірінші топ болса, олардың балаларының қаны ІІІ топ болуы мүмкін бе?
2. Есеп Шешесінің қаны ІІІ топқа,ал әкесінің қаны ІҮ топқа жататын отбасында қаны ІІ топқа жататын баланың тууы мүмкін бе?
3. Есеп Шешесінің қаны ІІ топ,ал әкесінің қан ІІІ топ болса ,балаларында І,ІҮ топтары болуы мұмкін бе?
Бақшадан жүзім теріп алдық. АЛМА,ЖҮЗІМ жемістерін теріп шаршадық.
-
СЕРГІТУ СӘТІ
Адам есімімен атап, допты бір-бірімізге береміз. Соңғы әріп қандай әріптен аяқталса, сол әріптен есім атап әрі қарай жалғастырамыз.
Мысалы: Анар, Роза, Алма, Айман, Назерке, Ермек........................
4.Қорытынды:
Балалар, қан тобының тұқым қуалаушылығы туралы не айтасыздар?
Қан тобы өмір бойы өзгермейді. Адамның қан тобы - тұқым қуалаушылық арқылы берілетін фактор.
№
Сұрақтар
Жауабы
1
Қан қабылдаушы адам
Реципиент
2
Қан беруші адам
Донор
3
Алғашқы сәтті қан құю
1819 ж Лондонда болған.
4
Резус - факторды
1940 ж. ғалымдар К. Ландштейнер және И. Винердің макака маймылынан табылған
5
Қандаы ерігіш нәруыз
фибриноген
6
Қанның ұюына қатысатын қан жасушалары
тромбоцит
7
Газдарды тасымалдайтын қан жасушалары
эритроциттер
8
Фагоцитоз деген не?
Ағзаның қорғану реакциясы
9
Қан қайда түзіледі
Қызыл кемік майында
10
Гемоглобин деген не?
Қанның қызыл түсті пигменті
11
Ересек адамның қанында қанша эритроциттер бар,тіршілік ету ұзақтығы
5млн
120 күн
12
адамның қанында қанша лейкоциттер бар, тіршілік ету ұзақтығы
4-9мың
2-5 тәулік
13
адамның қанында қанша тромбоциттер бар, тіршілік ету ұзақтығы
250-400 мың
7-10 күн
14
Қан сары суы деген не?
Қан ұйығының сығындысы,сарғыш түсті сұйықтық
С
А
У
Б
О
Л
Ы
Ң
Ы
З
Д
А
Р
!
Бағалау:Оқушылармен жұмыс. «Оқушы парағы» жауаптары бойынша бағаланады
.
Үй тапсырмасы :§ қосымша ізденіс жұмыстары,есептер шығару.
1 топ. Эриторциттер
№
А.Ж
-
Топтастыру
Қан тобына есеп
Қорытынды
Бағалау
1
2
3
4
5
6
8
2 топ .Лейкоциттер
№
А.Ж
-
Топтастыру
Қан тобы
Қорытынды
Бағалау
1
2
3
4
5
6
8
3топ. Тромбоциттер
№
А.Ж
-
Топтастыру
Қан тобы
Қорытынды
Бағалау
1
2
3
4
5
6
8
9