Литосфера және оның даму заңдылықтары

§6. Литосфера және оның даму заңдылықтары

Благодаря этой рекламе сайт может продолжать свое существование, спасибо за просмотр.

Жер шарын салыстырмалы түрде жұқа, біртұтас қабық түрінде көмкеріп жатқан литосфера – географиялық қабықтың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Литосфераның жоғарғы бөлігі болып табылатын жер қыртысының 90%-дан астамын 8 химиялық элемент:оттек, кремний, алюминий, темір, кальций, натрий, калий, магний құрайды. Жер қыртысының химиялық құрамы Р/с Химиялық элементтер Үлесі % 1 Оттек 46 2 Кремний 28 3 Алюминий 8 4 Темір 5 5 Кальций 3,6 6 Натрий 2,8 7 Калий 2,6 8 Магний 2 9 Басқалары 2

Ежелгі метериктің өзгеруі

Платформалар-тұрақты бөліктер.Геосинклинальдар-қозғалмалы бөліктер.Жер қыртысының үздіксіз дамуы нәтижесінде геосинклинальдар платформаға айналады, бұл процесс екі кезеңде жүзеге асады.Ұзаққа созылған алғашқы кезеңде қатты майысып, су басқан жер қыртысының ойыстарында қалыңдығы,15-20 км-ге жететін шөгінді жыныстар жиналады.Қысқа уақытты қамтитын екінші кезеңде түзілген тау жүйелері сыртқы күштердің әсерінен үгіліп, аласарады.

Литосфера  — жер қабығы — жердің сыртқы қатты қабаты жоғарғы гидросфера және атмосферамен шектеседі. Жер қабығының жоғарғы бөлімі — шөгінді қабық, ол шегінді тау жыныстарынан тұрады, кейде бұған эффузивтер жамылғысын да енгізеді. Жер қабығының тербеліс тарихы қозғалысына байланысты, оның қалыңдығы әр орында әр түрлі болып келеді. Шөгінді қабықтың астында граниттік қабат орналасады, бұл қабат мұхит ойыстарында ұшырамайды. Граниттік қабаттың астында аралық немесе «базальттық» аса тығыз жыныстар қабаты жатады. [2]

Терең тектоникалық жарықтар- рифтілер.Рифтілер құрлықта да таралады.Рифтілердің басым көпшілігі Дүниежүзілік мұхит табанындағы су асты орта жоталарына сәйкес келеді. Литосфералық тақталар құрылымына қарай материктік және мұхиттық болып екіге бөлінеді.Олар астеносфера бетімен жылына орташа 2-6 см жылдамдықпен қозғалады.оған жер қыртысының даму тарихында түзілген материктер(Пангея,Лавразия,Гондвана және т.б.)мен материктер дәлел болады.Литосфералық тақталардың қозғалыстары мен тіршілік дүниесінің даму тарихы бір-бірімен тығыз байланысты.Тіршілік дүниесінің қазба қалдықтарын зерттейтін ғылымды палентология деп атайды.

Тақталардың ажырауы мен соқтығысуы

Мұхиттық тақтамен материктік тақтаның соқтығысуы

Платформаның қалқаннан тыс,шөгінді жыныстармен жабылған бөлігін тақта деп атайды. Неотектоникалық қозғалыстар әсеріне ұшыраған платформалар қозғалмалы сипат алады.

Материктік және мұхиттық жер қыртысы.Мұхиттық жер қыртысында гранит қабаты болмайды және шөгінді жыныстар қабаты жұқа болады.

Суматра 11 апреля 2012 жыл жер сілкінісінен кейін

Тақталар қозғалысынан кейінгі көрініс

Исландия екі плита шекарасында орналасқан — солтүстікамерикалық және еуразиялық , түйісетін жері Тингведлире қаласы.