'Ғұн тайпасы' ашық сабақ

МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТТІК БІЛІМ БЕРУ МЕКЕМЕСІ

К.Э. ЦИОЛКОВСКИЙ АТЫНДАҒЫ № 2 ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕП

АШЫҚ САБАҚ

ҒҰНДАР

Тарих пәнінің мұғалімі Байекеева А.Ж.

Байқоңыр қаласы, 2014 жыл

Күн: 10.10.2014 жыл

Сыныбы: 5 «Б»

Пәні: Қазақстан тарихы

Сабақтың тақырыбы: Ғұндар

Сабақтың мақсаты:білімдік: пән бойынша тың мәліметтер беру. Ғұн тайпаларының қоғамдық құрылысы, тұрмысы, шаруашылығы жайлы жан-жақты білім беру.

дамытушылық: Оқушының өз бетінше іс-әрекет қабілетін дамыту; Ғұндар тарихының даму ерекшеліктері және маңызын ашып көрсету. Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын, ой-өрісін дамыту.

тәрбиелік: Қазақ даласын мекендеген ғұн тайпасының әлемдік деңгейге қосқан үлесі және Аттиланың ерлігін баяндай отырып, елін қорғауға, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Интербелсенді тақта, карта

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың әдісі: баяндау, сұрақ-жауап, топтық жұмыс, бес жолды өлең

құрастыру, қауымдастыру әдісі

Пәнаралық байланыс: қазақ тілі

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі:

Қызығушылықты ояту, оқушыларды сабаққа тарту мақсатындағы психологиялық дайындық: Отан, Атамекен, Атажұрт, Тарих. Бұл құлаққа естілер асыл ұғымдар. Адам өмірге келіп, ес жиып, етек жия бастаған сәттен өз Отанының тарихына ден қоя бастайды. Біздің туған жеріміз Қазақстан - халқымыздың ата-баба мекені, ежелгі қонысы. Ата-бабамыздың туып, өмір сүрген кіндігі кесілген кең жазира жері тарихының парағын

Сақтар - біздің бабамыз,

Ақыл - ойлы данамыз.

Тарихи дерек іздеп біз,

Көне дәуір тамырын

Терең іздеп табамыз, - деген өлең шумағымен сабақты бастаймыз.

II.Үй тапсырмасын сұрау.

1. Сақтар ежелгі Қазақстан тұрғындары

2. Сақтардың құрамы

3. Сақтардың өмір салты

4. Сақтардың шаруашылығы

5. Сақтардың басқару ісі

6. Сақ патшалары

7. Шырақтың ерлігі

III. Үй тапсырмасын бекіту, қорытындылау

«Зымыран сұрақтар»

1. Сақтарда аз өсірілген мал түрі?

2. Сақтар неге табынды?

3. Сақтар қолынан өлген парсы патшасы?

4. «Алтын адамды»тапқан қазақ археологі?

5. Сақтардың ержүрек патшайымы?

Кесте толтыру:

«Сақ қоғамының әлеуметтік құрылымы»

Сақтардың әлеуметтік топтары

Бір-бірінен қандай айырмашылығы бар?

Немен айналысты?

Жауынгерлер

Абыздар

Малшылар

Оқушылар, тарих ғылымы белгілі бір мәселені зерттеуді, ең алдымен дерек жинаудан бастайды. Ежелгі Қазақстан тарихы жөнінде жазбаша деректер жаңа өздерің айтып өткен көне парсы, көне грек, латын, қытай тілінде бізге келіп жетті. Ата-баба тарихын білу - біздің парызымыз.

IV .Жаңа сабақ: Ғұндар

Жоспары

1. Ғұндардың тарихы

2. Ғұндардың қоғамдық құрылысы

3. Ғұндардың тұрмысы, шаруашылығы

4. Ғұн патшалары

Мұғалім: Ал, балалар ғұн тайпасының шығу тарихы жөнінде деректер не дейді екен, соған назар аударайық! (интербелсенді тақтаны қолдану). Ал, біздің ақын аталарымыздың бірі Мағжан Жұмабаев атамыз ғұндарды өзімізге тартып өлең арнаған.

Мұғалім: «Пайғамбар өлеңі» өлеңі. М. Жұмабаев

Ерте күнде отты Күннен ғұн туған,

Отты ғұннан от боп ойнап мен туғам.

Жүзімді де, қысық қара көзімді

Туа сала жалынменен мен жуғам.

Қайғыланба, соқыр сорлы шекпе зар,

Мен - Күн ұлы, көзімде күн нұры бар.

Мен келемін, мен келемін, мен келем,

Күннен туған, ғұннан туған пайғамбар!

Міне, балалар ұлы ақын өзін ғұндардың ұрпағымын деп есептей отырып, «ғұн - түркілердің арғы атасы дейді».

Ғұндар - ежелгі замандағы еліміздің далалық өңіріндегі көшпелі тайпалардың бірі. Ғұндар келген кезде «Халықтардың ұлы қоныс аударуы болды». Қазақстан жерінен табылған археологиялық қазбалардан және қытай жазба деректерінен де ғұндар туралы көп мәліметтер алуға болады.Ғұндар бес ғасырға жуық кең далада билік жүргізді. Б.з.б. 204-б.з216 жылдарда. Қытайлар ғұндарды «хунну» деп атаса,еуропалықтар «гуни» деп атаған. Тарихи деректер бойынша ғұндар 24 тайпаға біріккен.Олардың билеушісін шаньюй деп атаған. Б.з.б 206 жылы ғұн тайпаларын Мөде шаньюй басқарды.

Мәтінмен жұмыс. Мәтіннен біздің өмірімізге сәйкес келетін жерін тауып оқу.

Бес жолды өлең құрастыру.

1. Зат есім (1 сөз)

2. Сын есім (2 сөз)

3. Етістік (3 сөз)

4. Сезімнен шыққан сөздер (4 сөз)

5. Зат есімге синоним

Сөйлемнің мысалы: Ғұндар керемет, тамаша шайқасады, қорғанады, басқарады. барлық тайпалардың басы ретіндегі ел «Хун»

Сергіту сәті: «Алға»

Аттила патшаға сипаттама (оқушылардың ізденіс жұмысы)

шаньюйҚауымдастық әдісі:

Аттилла

көсем

ержүрек, батыр

қолбасшы

V. Жаңа сабақты бекіту

«Ия», «жоқ» ойыны

1.Ғұн билеушісін хан деп атаған?

а) ия б) жоқ

2. Ғұн мемлекетіндегі ру саны - 24

а) ия б) жоқ

3. Цин патшалары ғұндардан қорғану үшін Ұлы Қытай қорғанын салды?

а) ия б) жоқ

4. Шаньюйден кейінгі басты тұлға - түменбас

а) ия б) жоқ

5. «Аттила» операсын жазған итальян композиторы - Джузеппе Верди

а) ия б) жоқ

6. Ғұндардың негізгі өмір салты - көшпелі өмір?

а) ия б) жоқ

Жұмбақтар шешу

1.Қадам бас алға сүрінбей

Болашақ кілті білімде.

Қандай мағына береді,

«сақ» сөзі парсы тілінде(Құдіретті еркектер)

2.Басынан кешкен шақтарды

Тарихшы тізіп ақтарды

Кімдер деп тағы атады

Грек Герадот сақтарды?(Массагеттер)

3.Көгенге құлын байлады

Бес қаруды да сайлады.

Айтып берші, қай сақтар

Арал мен Сырды жайлады?(Парадарайа)

4.Арайлап таңы атады,

Маужырап күні батады.

Түйе сүтін балмен тең,

Сақтар қалай атады? (Шұбат)

VI. Қорытынды. Көшпелілердің әлемдік тарихқа елеулі үлес қосқанын атап өту қажет. Қазақстанның ежелгі тұрғындары сол кездегі әлемнің ірі мемлекеттерінің - Грекияның, Рим империясының, Персияның, Египеттің шекараларында тұрып саяси оқиғаларға белсене қатысты, дүние жүзіндегі жалпы жағдайларға ықпал етті. Ғұндар жаппай қоныс аударуды бастады, Еуропаны Рим үстемдігінен құтқарды. Халықтар Шығыстан Батысқа жылжи отырып, жаңа жерлерді игерді, жаңа қоныстар мен қалалар салды.

VII.Үйге тапсырма беру. §19-20 оқып келу. Аттила бабама хат жазу.

VIII. Бағалау.