Рабочая программа по родному языку (2 класс)

БЫЬААРЫЫ СУРУК

Уерэх предметин ейдебулэ

Тереебут тыл - келуенэттэн келуенэдэ бэриллэр ханнык бадарар норуот улуу нэЬилиэстибэтэ, киЬи аймах ытык ейдвбуллэриттэн (сыаннастарыттан) биирдэстэрэ. Тереебут тыл - o5o5o тулалыыр эйгэтин кырадатык билэр-керер, чугас дьонун-сэргэтин кытта истшгник бодоруЬар, иэйиитэ уЬуктар, ейе-санаата сайдар, ебугэтин уерэдин утумнуур сурун эйгэтэ.

Билигин тереебут тыл, федеральнай государственнай уерэх стандартын (ФГУ9С) ирдэбилинэн, уопсай уерэхтээЬин булгуччулаах чааЬыгар киирэн, базиснай уерэх былааныгар (федеральнай) миэстэтэ, уерэтиллэр чааЬа чопчу ыйыллан уерэтиллэр таЬыма урдээтэ. Алын суЬуех оскуола таЬымыгар тереебут тылы уерэх предметин быЬыытынан уерэтиигэ тумук ирдэбили эмиэ федеральнай государственнай уерэх стандарда суруннуур.

Ити ааттаммыт докумуон быЬыытынан, начаалынай уерэхтээЬин таЬымыгар нуучча уонна тереебут тылы уерэтиигэ тэн таЬымнаах тумук ирдэнэр. Тереебут тыл атын уерэх предметтэрин кытта бииргэ одо личность быЬыытынан сайдыытын хааччыйыахтаада этиллэр, ону сэргэ урукку еттугэр ирдэммэт сана булгуччулаах ирдэбили - уерэнээччигэ уерэх дэгиттэр дьайыыларын ицэриини киллэрэр.

Уерэх предметин сыала уонна соруга:

Начаалынай оскуола5а тереебут тылы уерэтии предмета атын уерэх предмэттэрин ортотугар уерэнээччи тылын-еЬун уонна ейун-санаатын сайыннарар, сурун уерэнэр уеруйэ5и ицэрэр кыа5ынан бас-кес балаЬыанньаны ылар предмет буолар. Онон бу пред­мета уерэтии таЬымыттан саха оскуолатыгар начаалынай уерэхтээЬин уопсай туруга, уерэнээччи салгыы сурун оскуолада ситиЬиилээхтик уерэнэрэ тутулуктаах.

Одо начаалынай оскуолада уерэнэр сааЬыгар билиитэ-керуутэ, тыла-ehe уонна ейе-санаата тэтимнээхтик сайдар, иэйиитэ уонна саныыр санаата судургутук олохсуйар буолан, тереебут тылы бу кэмнэ кичэйэн уерэтии - норуот тыла чел туруктаах буоларыгар, кэнчээри ыччакка улуу нэЬилиэстибэни тириэрдэргэ олус суолталаах.

Этиллибиккэ оло5уран, тереебут тылы уопсай уерэхтээЬин алын cyhyex таЬымыгар уерэтии сыалын ус хайысха5а араарыахха сеп:

1) уерэнээччигэ тереебут тыл туЬунан билиини аан дойду туЬунан научнай билии быстыспат сордотун быЬыытынан ингэрии, тыл уерэдин сурун балаЬыанньаларын билиЬиннэрии, онно олодуран, одо билэр-керер, толкуйдуур кыадын сайыннарыы;

2. уерэнээччи дьону-сэргэни кытта тереебут тылынан бодоруЬар уеруйэ5ин, саца (тыл) култуурата киьи уопсай култууратын быстыспат сор5ото буоларын туЬунан ейдебулгэ тирэдирэн, caцa (тыл) араас керуцэр (кэпсэтии, суруйуу, аа5ыы, ейтэн айыы, о.д.а.) уерэтэн, салгыы сайыннарыы;

3. уерэнээччигэ тереебут тыл норуот ытык ейдебуллэриттэн биирдэстэрэ буоларын быЬыытынан ураты харыстабыллаах сыЬыаны иьгэрии, хас биирдии киЬи ийэ тылын сайыннарар иэстээ5ин ейдетуу.

Тереебут тылы начаалынай оскуола5а уерэтии сыала маннык сурун соруктары быЬаардахха ситиЬиллэр:

• дьону-сэргэни кытта бодоруЬар caцa (тыл) сурун керуннэрин уерэнээччигэ уерэх дэгиттэр дьайыыларын ицэриини кытта бииргэ алтыЬыннаран уерэтии;

• тыл (саца) - бодоруьуу сурун ньымата диэн тутаах ейдебулгэ тирэдирэн, уерэнээччи кэпсэтэр уонна санаатын толору этэр (тыл этэр), суруйар уеруйэ5ин сааhыгap сеп тубэЬиннэрэн сайыннарыы;

• тыл уерэ5ин билиитигэр, сурук-бичик култууратын терут ейдебуллэригэр оло5уран, уерэнээччи тереебут тылын литературнай нуорматын тутуЬарын, ал5аЬа суох сацарарын уонна суруйарын ситиЬии;

• тыл уерэ5ин сурун салааларын (лексика, фонетика, морфология, синтаксис, тиэкис) туЬунан уопсай ейдебулу ицэриигэ тирэ5ирэн, уерэнээччи толкуйдуур дьо5урун сайыннарыы, сааЬыгар сеп тубэЬиннэрэн, ей улэтин дьайыыларыгар уерэтии;

• тереебут тылы билии, харыстааЬын, сайыннарыы сурун ньымаларыгар уерэтии.

Саха оскуолатыгар нуучча тылын уерэнээччи тереебут тылга ылбыт билиитигэр,

ииэриммит уеруйэдэр уонна сатабылыгар тирэдирэн уерзтии - билигин олохсуйбут ейдебул, бастьпг учууталлар угэскэ кубулуйбут уерэтэр ньымалара. Онно тирэдирэн, ФГУ9С уерэнэргэ уерэтэр сурун балаИыанньатыгар уонна ирдэбилигэр олодуран, тереебут тылга тирэдирэн нуучча тылын уерэтиини caira таЬымнга таЬаарар кэм кэллэ.

Тереебут тылы начаалынай оскуолада уерэтии уерэнээччи нуучча тылын кэбэдэстик ылынарын хааччыйар, нуучча тылыгар тыл уерэдин угус уопсай балаЬыанньаларын хос эбэтэр уруттаан уерэтэри лаппа адыйатан, учуутал уерэх чааЬын одо нууччалыы сангатын сайыннарыыга аныыр усулуобуйатын уескэтиэхтээх. Онон саха оскуолатыгар нуучча тылын уерэтии хаачыстыбатын тупсарыыга усулуобуйа уескэтии - тереебут тылы уерэтии хос сыала-соруга.

Уерэх былааныгар уерэх предметен миэстэтэ

Саха тылын уерэтии чааЬа начаалынай уерэхтээЬини суруннуур уопсай уерэхтээьин бырагырааматыгар (Примерная основная общеобразовательная программа началь­ного общего образования) бэриллэр тереебут тылынан уерэнэр кылаастарга аналлаах базиснай уерэх былаанын 3 барыйааныгар тирэ5ирэн быЬаарыллар. Уерэх тэрилтэтэ бэйэтин уерэдин бырагырааматын, былаанын оиосторугар онно баар булгуччулаах чааска киирбит предметтэр чаастарын тутуЬара ирдэнэр. Онно эбии уерэх былаанын талар чааЬыттан бэйэтэ керен, ханнык ба5арар предмеккэ чаас эбэрэ, эбэтэр атын предмети эбии уерэтэрэ кецул.

Ити ыйыллар базиснай уерэх былааныгар нуучча уонна тереебут тылы уерэтии чаастарын ахсаана тэннэнэн, ордук государственнай статустаах тереебут тыл урдук таЬымпа уерэтиллэригэр усулуобуйа тэриллибитэ костер. Ону сэргэ тереебут тылы уерэтии нуучча тылын уерэтиигэ тирэх буоларын ситиЬэр туЬуттан уерэх матырыйаа- лын аттарарга табыгастаах балаЬыанньа уескуур.

Уерэх федеральнай базиснай былаанын yhyc барыйааныгар олодуран, саха оскуолатын 2 кылаастарыгар тереебут тылы уерэтиигэ барыта холбоон нэдиэлэ5э 3 чаас бэриллэр.

Ытык ейдебуллэри уерэх предметин ис хоЬоонугар киллэрии

Начаалынай кылааска саха тылын уерэтии o5o5o ытык ейдебуллэри (духуобунай сыаннастары) и1гэриигэ улахан суолталаах. КиИи аймах уйэлэртэн уйэлэргэ ере тутан илдьэ кэлбит ытык ейдебуллэрэ (духуобунай сыаннастара) тереебут тыл эгэлгэтигэр, кэрэтигэр сеетеллер. Ол курдук уерэтии ис хоЬоонугар тыл уерэ§ин сурун хайысхала- рын сэргэ уруок, кэпсэтии (бодорукуу) тиэмэтин, уерэтии матырыйаалын быЬыытынан тереебут дойду, ийэ дойду, тереебут тыл, айыл§а, улэ, терут дьарык, ыал, дьиэ кэргэн, айымньы уонна кэрэ эйгэтэ, консул, кырдьык, утуе санаа, киЬи аймах, аан дойду омук- тарын тылларын уонна култууратын эгэлгэтин курдук ытык ейдебуллэр (духуобунай сыаннастар) киириэхтээхтэр.

</ Уерэх предметин уерэтии тумугэ

Ытык ейдебуллэри иетэрии тумугэ (личностные результаты)

Саха тылын оскуолава уерэтии кэмигэр обо маннык ытык ейдебуллэри (духуобунай сыаннастары) ингэриннэеинэ тереебут тыла сайдарыгар бэриниилээх, эппиэтинэстээх буоларыгар, бэйэтин кыа5ын толору туЬанарыгар эрэниэххэ сеп.

Тереебут тыл - омугу сом5олуур тыл буоларын ейдуур.

Тереебут тыл терут айылгыта, уйэлээх угэьэ, этигэн кэрэтэ норуот тылынан уус-уран айымньытыгар уонна уус-уран литература5а свцмцтцн билэр.

Тереебут тылын сайыннарар, кэлэр келуенэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин, ийэ тыл уйэлэргэ чел туруктаах буоларыгар туе оруоллаа5ын ейдуур.

Тереебут тыл иитиллэр, уерэнэр, айар-сайдар тыл буоларын итэ5эйэр.

Тереебут тыл элбэх омук алтыьан бииргэ олорор кэмигэр, икки (элбэх) тылланыы усулуобуйатыгар хас биирдии киЬиттэн харыстабыллаах сыьыаны эрэйэрин ейдуур.

Уерэх сатабылларын сайыннарыы тумугэ (метапредметные результаты)

Бэйэни салайынар-дьаЬанар сатабыл.

Тылын сайыннарар сыалы-соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох- ханнык тцмцккэ кэлиэхтээщн быка холоон билэр. Тугу билэрин-билбэтин, тугу си- тэри уерэтиэхтээдин арааран ейдуур. Сылга бииртэн итэдэЬэ суох тереебут тылга анал- лаах бырайыактарга кыттан (туе бырайыага, коллективнай бырайыак) улэлиир.

«Тылы сэрэйэр» дъо^уру (языковое чутье, чувство языка) сайыннарыы. Бэйэтин сааЬыгар сеп тубэИэр тиэкискэ уерэппит матырыйаалын сунньунэн тыл литературнай нуормата cairapap эбэтэр суруйар киЬи тылыгар теЬе сепке эбэтэр сыыЬа туттулларын тута «сэрэйэн» билэр, итэ§э1шн, алдаЬын быЬаарар, кеннерер, бэйэтин тылыгар-еЬугэр тыл нуорматын ирдэбилин тутуЬарга дьулуЬар.

Тылын сайыннарар бананы цвскэтии (потребность в совершенствовании соб­ственной речи). Тереебут тылын барда баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйар, этигэн тыл кууЬун, кыабын толору туЬанарга, тылын-еЬун бэйэтэ сатаан чочуйан, туп- саран, санаатын сиЬилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуЬар.

Хонтуруолланыы. Бэйэ санаатын еруу кэтэнэр, керунэр, ал^аИа суох савгарарга, са­наатын ыпеаран, хомодойдук этэргэ кыЬаллар.

Билэр-керер сатабыл. Сурун уерэнэр сатабыл.

Улэ сыалын-соругун таба туруоруу. Тереебут тылын уерэтэригэр сыал-сорук туруо- рунан кедьуустээхтик улэлиир.

Билиини-кврццнц кэцэтэр араас матырыйаалы туЬаныы. Сахалыы уерэх-наука литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан, араас ки- нигэттэн) туЬааннаах информацияны, билиини дебеьгнук булар, бэлиэтэнэр, тумэр, 24 ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык тyhaнap. Сахалыы тахсар o5o5o аналлаах республика, улуус, оскуола хаЬыаттарын-сурунаалларын («Кэскил», «Чуораанчык», о.д.а.) тиЬигин быспакка аадар, араадьыйанан, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэр- гээн истэр-керер, уерэдэр, чинчийэр, айар улэтигэр кедьуустээхтик TyhaHap. Сахалыы уерэеи сайыннарар интернет-сайтартан туЬалаах, наадалаах информацияны булан, сепкв наардаан туЬанар; тиэкиЬи компьютерга сахалыы шрибинэн бэйэтэ тэтимнээхтик бэчээттиир; интернет неетуе сахалыы ыытыллар араас тэрээЬинтгэ тереебут тыл литера- турнай нуорматын тутуЬан, кехтеехтук кыттар.

Билиини сааНылааНын (структурирование знаний). Caцa билии ыларга баар би- лиитигэр тирэ5ирэр. Атын предметтэргэ ылбыт билиитин сатаан ситимниир (интегра­ция знаний ).

Тобулук ейу сайыннарар уеруйэхтэр. Тереебут тыл оскуола5а о5ону сайыннарар уерэх тутаах салааларыттан (предметтэриттэн) биирдэстэрэ. Онон уерэнээччи саха тылын уерэтэр кэмигэр уерэнэргэ терут буолар ей улэтин сурун уеруйэхтэрин баЬылыыр.

Саха тылын лингвистическэй матырыйаалыгар тирэдирэн, ей улэтин араас дьайыыларын кэбэдэстик толорор: тэцнээьин (сравнение), ырытыы (анализ), холбооьун (син­тез), тумуктээьин (обобщение), (сериация), ханыылатан сааьылааьын (классифи­кация), майгыннатыы (аналогия), сааьылаан ситимнээьин (систематизация). Итини сэргэ араас тойоннуур ньыманы (индукция, дедукция) табыгастаахтык туЬанан дьону итэдэтэр, ылыннарар курдук санаатын сааЬылаан этэр уеруйэдэ сайдар.

Рефлексия. Сыалы-соругу ситиЬэр ньымаларын уонна усулуобуйаларын теЬе сепке талбытын сыаналыыр. Улэ хаамыытын хайдах салайан иЬэрин кэтээн керер. Улэ тумугун дьон интэриэЬин, болдомтотун тардар курдук сахалыы кэпсиир.

Бэлиэни-символы туЬанар цврцйэхтэр. Дордоон (буукуба), тыл, этии чилиэннэ- рин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туЬанар. Анал бэлиэлэринэн тыл, этии, тиэкис моделын ончзрор. Бэриллибит моделга тирэдирэн, тылы, этиини толкуйдуур, тиэкиЬи айар. Этиини, тиэкиЬи кеннерерге анал корректорскай бэлиэлэри сатаан туЬанар. Лингвистическэй билиини араас таблица, исхиэмэ, модель, диаграмма кеметунэн кердерер. Таблицанан, исхиэмэнэн, моделынан, диаграмманан кердеруллубут лингвис­тическэй билиини ейдуур уонна кэпсиир.

БодоруЬар сатабыл.

Бииргэ цлэлииргэ цврцйэх. Дьону кытта бииргэ алтыЬан уерэнэр, улэлиир араас ньыманы баЬылыыр (пааранан, бвлв^цнэн, хамаанданан, о.д.а). Саастыылаахтарын, улахан дьону кытта айымньылаах алтыЬыы туругар кэбэдэстик киирэр (продуктив­ное взаимодействие), биир сыаллаах-соруктаах дьонун кытта таЬаарыылаахтык, ке­дьуустээхтик улэлиир уеруйэхтэнэр (продуктивное сотрудничество).

Кэпсэтэр цврцйэх. Кэпсэтии уратыларын ейдуур, табан кэпсэтэр. Кэпсэтэр киЬитин убаастыыр, сэн^ээрэр, санаатын болдойон истэр, ылынар. Ханнык бадарар эйгэдэ кэп- сэтэригэр дьон болдомтотун тардар, сэргэхситэр, сонурдатар, кедулуур сатабылы табан туЬанар. Кэпсэтэр кэмкгэ бэйэ кербутун, истибитин, аахпытын сиЬилии сэЬэргиир. Дьон ейдеспет, тыл тылга киирсибэт буолар теруеттэрин септеехтук сыаналыыр, сатаан ыры- тар, ейдеЬуу суолун дебен^нук тобулар.

Кэпсэтии сиэрин (речевой этикет) mymyhap цврцйэх. Дьону кытта алтыЬыыга кэпсэтии сиэрин тутуЬар, туттан-хаптан бодоруЬуу ньымаларын тодоостоохтук туттар.

Сахалыы дорооболоЬор, билсиЬэр, быраЬаайдаЬар, кердеЬер, бырастыы гыннарар, буойар, телефонунан кэпсэтэр, о.д.а. угэстэри инэриммит, куннээди олодор еруу туттар.

Тустаах уерэх предметин уерэтии тумугэ (предметные результаты)

Саха тылын литературнай нуорматын (орфоэпическэй, лексическэй, граммати- ческай) mymyhap. Дордоону, буукубаны, тыл суЬуедун, caira чааЬын, этии чилиэнин, судургу этиини булар, быЬаарар, наардыыр.

Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын mymyhap.

Тиэкис ейдебулун, бэлиэгпин билэр (тиэмэтэ, сцрцн санаапга, аата, эпиграф, ту- тула, этиилэрин ситимэ).

Саныыр санаатын сааЬылаан, дьоццо вйдвнцмтцетцк, тиийимтиэтик этэр, тиэ­кис тутулун mymyhau суруйары сатыыр.

Тиэкис тииптэрин сэьэргээьин, ойуулааьын, тойонноокун диэн араарар.

Монолог (сэЬэргиир, ойуулуур, тойоннуур) уонна диалог (кэпсэтии, санаа цллэстии, ыйыталакыы, о.д.а.) араакын сатаан myhanap.

Бэйэ сацатын (тылынан, суругунан) сатаан хонтуруолланар, тиэкиНин ис хоЬоонун, тылын-еьун сыаналанар, ал5астарын булар, чочуиар, тупсарар.

Уерэх предметин ис хоьооно

Начаалынай оскуолада тереебут тылы уврэтии уопсай уерэхтээЬин систиэмэтигэр саха тылын уврэтэр предмет быстыспат сордото, «Филология» уерэх уобалаЬыгар тврут буолар сурун куурус буолар. Онон уерэтии сыала-соруга, тутула, ис хоЬооно уонна тумук ирдэбилэ урдуку кылаастарга тереебут тылы сэргэ атын филологическай пред- меттэри уерэтиини кытта алтыьыннаран-ситимнээн торумнанар.

Тереебут тылы начаалынай оскуолада уерэтии матгнайгы кылааска «БодоруЬарга уерэнэбит» диэн caira киирэр салааттан садаланар, ол кэнниттэн «Грамотада уврэтии» диэн угэс буолбут аадарга уонна суруйарга уерэтэр салаа «Аадарга уонна суруйарга уерэнэбит» caira аатынан уерэтиллэр. Бу кэмцэ уерэх былааныгар тереебут тыл уонна литературнай аадыы чаастара бииргэ бэриллэллэр. «Аадарга уонна суруйарга уерэнэ­бит» салаа кэнниттэн биирдэ тереебут тыл уонна литературнай аадыы предметтэрэ тус- туспа уерэтиллэллэр. Ити кэмтэн ыла начаалынай оскуолада тереебут тыл предметин сурун ис хоЬоонун тиЬиктээхтик уерэтии садаланар.

Тереебут тылы начаалынай оскуолада уерэтии ис хоЬоонун сурун хайысхалара уерэтии тумук ирдэбилин уонна сыалын-соругун ситиЬэргэ аналлаах тутаах научнай балаЬыанньалартан таныллар. Ити ирдэбилгэ олодуран, тереебут тылы уерэтии ис xohooHyrap маннык сурун научнай хайысхалар киирэллэр:

• БодоруЬуу култуурата.

• Сана керуцэ (виды речевой деятельности): истин, сангарыы, аадыы, суруйуу.

• Тыл уерэ5ин тутаах салааларын туЬунан уопсай ейдебулэ: фонетика, лексика, морфология, синтаксис.

• Сурук-бичик култуурата: таба суруйуу уонна сурук бэлиэтэ.

Ситимнээх сан-аны сайыннарыы (тиэкис туНунан сцрцн ейдвбцл).

Сурун хайысхаларга киирбит тиэмэлэр ис x0h00HH0p0 начаалынай оскуола уерэ- нээччитин сааЬын уратытын, ейун-санаатын кыадын, билэр-керер дьодурун учуоттаан таныллыахтаахтар.

Бодоруьуу култуурата

Дьону кытта бодоруЬуу араас керунэ: кэпсэтии, сэЬэргэЬии, субэлэЬии, сепсеЬуу. Тылы бодоруЬуу сурун ньыматын быЬыытынан арыйыы: бодоруЬууга сапа (вербальные средства общения) уонна туттуу-хаптыы (невербальные средства общения) суолтата. Санарыы уонна истии култууратын, кэпсэтии сиэрин тутуЬуу.

Саца квруцэ: истии, сацарыы, аа5ыы, суруйуу

Истии. Дьону кытта бодоруЬууга (кэпсэтиигэ) истии култууратын тутуЬуу, Кэпсэ­тии сыалын-соругун, дьон этэр санаатын, кэпсэтии ис хоЬоонун ейдееЬун. Сахалыы араас тиэкиЬи истии, сурун ис хоЬоонун, болдойуллуохтаах тугэннэрин истэн сиЬилии ылыныы, истибиккэ олодуран туе санааны уескэтии. Истибиттэн туЬааннаады, суолталаа5ы сурунуу, былаан онгоруу, анал бэлиэлэри туЬанан, ис хоЬоонун, тутулун исхиэмэнэн кердеруу.

Аа5ыы. Сахалыы араас тиэкиьи сахалыы сайта интонациятын, терут дор5оон этиллиитин тутуЪан, тэтимнээхтик аадыы. Тиэкиьи туох сыаллаах-соруктаах аадартан керен, аа5ыы араас керуцун сатаан туЬаныы (уерэтэр аа5ыы, билсиьэр аа5ыы, сорудахтаах аа5ыы, о.д.а.). Аадыы кэмигэр тиэкис сурун санаатын ейдееЬун, наадалаах, туьалаах информацияны араарыы. Аахпыт тиэкис сурун ис хоЬоонугар туе сыанабылы (сыИыаны) сатаан этии. Тиэкистэн синонимы, сомодо домощу, туелбэ тылы, ойуулуур-дьуьуннуур ньыманы туттуу баетыяг холобурун булуу, анаан болдойуу, аахпыты кэпсииргэ туЬаныы. Аадыллар тиэкистэн билбэт, вйдвебет сайта тыллары тылдьыттан булуу. Ааптар санаатын, иэйиитин биэрэригэр тиэкис тутулун, этии арааЬын хайдах туЬаммытын быЬаарыы. Аадыыга тиэкис интонациятын, туонун сурун санаада свп тубэьиннэрэн таба тайаныы.

Сацарыы (дор5оонноох саца). Кэпсэтии сиэрин, сангарыы култууратын тутуЬуу. Дьону кытта табан кэпсэтии. Кэпсэтиини тодоостоохтук квдулээЬин, садалааКын, салдааЬын, тумуктээЬин. Саныыр санааны толору, сиЬилии тириэрдэр инниттэн кэп­сэтии еыалыгар-соругар, ис хоЬоонугар сеп тубэЬэр сахалыы тылы-ehy, ойуулуур- дьуЬуннуур ньымалары таба ту!1аныы. Сакгарыы кэмигэр туттуу-хаптыы бэлиэтин (невербальное общение) тодоостоохтук туттуу. Сапа тиибин арааЬын (ойуулааЬын, сэьэргээьин, тойоннооьун) туттан тыл этии. Кэпсэтии, тыл этии тугэниттэн дордоону кууЬурдэн-сымнатан, урдэтэн-намтатан, уЬатан, куолас толбонун, эгэлгэтин туЬанан истээччигэ туе сыЬыаны, иэйиини тириэрдии. Этэр санааны сааИылаары эбэтэр тустаах вйдвбулу истээччигэ тоЬодолоон тиэрдээри тодоостоох миэстэдэ анал тохтобуллары (паузаны) сатаан туЬаныы. Тугэниттэн кврен, сангарыы тэтимин сепке талыы.

Суруйуу (суругунан саца). Сурук-бичик култууратын тутуЬуу. Тупса5ай буочарынан ыраастык суруйуу. ТиэкиЬи устуу, истэн суруйуу (диктант). Саныыр санааны суругунан сиЬилии тириэрдии. Аахпыттан суруйуу (изложение). Дьиэ кэргэн, чугас додор, таптыыр дьарык, айылда, кыыллар тустарынан, ону таЬынан айымньы, хартыы- на, киинэ ис хоЬоонун, экскурсияда, быыстапкада сырыы туЬунан тэттик тиэкистэри суруйуу (вйтвн суруйуу). Суругунан улэдэ синоним тыллары, сомодо домоду, онтон да атын сахалыы ойуулуур-дьуЬуннуур ньымалары туттуу. Тиэкис тутулун, сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылатын тутуЬуу.

Тыл уерэ5э

Твреебут тылбыт - саха тыла. Саха омук увскээбит, сайдыбыт историята. Саха тыла - туур тыла. Саха тылын уруулуу тыллара. Терввбут тыл киЬи олодор суолтата.

Дордоон уонна таба сангарыы. Caira дордоонун вйдвбулун, сахалыы дордоон араа­Ьын билии. Тврвебут тылын дордооннорун, ордук чуолаан сахалыы ураты дордооннору (yhyн-кылгас aha5ac уонна хоьуласпыт, сэргэстэспит, маарыннаьар бутэй дордоон­нору, дифтоннары, h, нь, мурун j, 5 дордооннору) арааран истии, чуолкайдык, таба сангарыы нуорматын тутуЬан сакгарыы. Саха тылыгар киирии тыллары уксун сахаты- тан, ahagac дордооннор дьуврэлэ!шилэрин сокуонун тутуЬан сангарыы, Тылы дордоонун састаабынан ырытыы.

Лексика. Норуот тылын туЬунан уопсай вйдвбулу, тврут уонна киирии тыл уратыларын билии. Литературней тыл суолтатын билии, нуорматын тутуЬуу. Тыл лексическэй суолтатын быЬаарыы. Хомуур суолталаах, туелбэ тыл, биир уонна элбэх суолталаах тыллар, квепут суолталаах тыллар, омоним, антоним, синоним (харыс тыллар, метафоралар, сомодо домох) вйдебуллэрин билии, тиэкистэн булуу, еангарар сангада евпкв туттуу. БыЬаарыылаах тылдьыт арааЬын сатаан туЬаныы, тыл суолтатын тыл­дьыттан булан быЬаарыы.

Графика. Сурук сайдыытын бэлиэ тугэннэрин билсии, киЬи олодор суолтатын вйдевЬун. Сахалыы сурук-бичик сайдыытын историятын билии. Дордоон буукубаларын билии, таба ааттааЬын. Буукубалары суруллар ньымаларынан холбоон, ыраастык, тэ­тимнээхтик илиинэн суруйуу. Сурукка туттуллар атын бэлиэлэри, вйдвбуллэри (абзац, тылы кеьеруу бэлиэтэ, тыл икки арда (пробел)) сепке туттуу. Сахалыы алпаабыт бэрээдэгин билии. Араас тылдьытынан, ыйынньыгынан, каталогунан улэлииргэ алпаабыты сепке туЬаныы. Компьютерга сахалыы шрибинэн тиэкиЬи тэтимвээхтик бэчээттээн суруйуу.

Морфология. Тыл састааба диэн ейдебулу, тыл уларыйар уонна уескуур ньыматын билии. Caцa чааЬын туьунан уопсай ейдебулу билии. Саца чаастарын беле5е: ааттар (аат тыл, да5ааьын аат, ахсаан аат, солбуйар аат), туохтуурдар (аат туохтуур, сыьыат туохтуур, туе туохтуур), сыЬыат, кеме сана чаастара, савга аллайыы. Тылы састаабынан ырытыы (тыл оло5о, сыкыарыыта). Тыллары сурун бэлиэлэринэн (грамматическай халыыптарынан) белехтееЬун, ырытыы. Сацарар саиада тыл литературнай нуорматын тутуЬуу.

Синтаксис. Этии уонна тыл ситимэ уратыларын, этии арааЬын (сэЬэн, ыйытыы, кууьурдуу) билии. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии, судургу уонна холбуу этии, сирэй сана, ойодос сайта, диалог, туЬулуу ейдебуллэрин билии, этиигэ, тиэкискэ арааран булуу, бэйэ этиитин толкуйдааЬын. Этиини таба интонациялаан аадыы, сурукка caira дэгэтин сурук бэлиэтинэн араарыы. Этии чилиэнинэн ырытыы.

Сурук-бичик култуурата

Таба суруйуу. Таба суруйуу сурук-бичик култуурата буоларын ейдееЬун. УЬун ahagac дордооннору, дифтону, хоЬуласиыт, сэргэстэспит, маарыннаЬар бутэй дордоон- нору, саха тылыгар киирии дордооннору таба суруйуу. Сахалыы араастык этиллэр тыллар таба суруллуулара тыл терут сокуоннарыттан тахсалларын, норуокка уеруйэх, угэс буолбут нуормаларыгар олодуралларын ойдеоьун, харыстабыллаахтык сыЬыаннаЬыы. Киэнлгак, элбэхтик туттуллар эбэтэр сахалыы этэргэ табыгастаах киирии тыллары сахатытан суруйуу. Тылбаастанар эбэтэр саха тылынан бэриллэр кыахтаах нуучча тылларын сахалыы солбугунан биэрии. Олохторо нууччалыы суруллар киирии тыллар сыЬыарыыларын таба суруйуу.

Сурук бэлиэтэ. Сурук бэлиэтэ - тыл култууратын сордото буоларын, киЬи этэр санаатын чуолкайдыырга, иэйэр иэйээни сурукка биэрэргэ, суругу-бичиги тупсарарга биллэр-кестер туЬалаадын, тиэкис ардам-тардам барбатын, ыьыллыбатын, биир сомодо, сибээстээх буоларын хааччыйарын ейдееЬун. Тылын ордук тупсадай тутуллаах, этигэн, бэргэн буоларыгар сахалыы этии, сурук бэлиэтин арааЬын (араарар, тоЬо5олоон бэлиэтиир) сатабыллаахтык туттуу.

Ситимнээх сананы сайыннарыы

Туох сыаллаах-соруктаах саьгарарын-суруйарын чуолкай ейдоен (тиэмэ, ецрцн санаа), дьон ейугэр-санаатыгар тиийимтиэтик санаатын сааЬылаан, араас тиэкистэ- ри холкутук саггарыы-суруйуу (истэн суруйуу, вйтвн суруйуу, о.д.а.). Тиэкис сурун санаатыгар олодуран, тиэкиИи таба ааттааЬын. Тиэкис тиибиттэн керон (сэьэргээьин, ойуулааьын, тойоннооьун), тиэкис тутулун тутуЬар (киириитэ, ецрцн чааЬа, тцмцгэ), былаанын oцopop (кылгас, тэнийбит), кэрчик тиэмэлэргэ бытарытыы. Тыл туттул­лар уратытын, дэгэтин учуоттаан, сахалыы тутуллаах этиилэри (логичность речи), ойуулуур-дьуьуннуур ньымалары, тыл баайын (богатство речи) сепке туттар (уместность речи ).

Саха тыла 2 кылаас автор Захарова Л.В., Тимофеева В.А.уо.да атыттар

Билиэхтээх:

дор5оону таба санарыы, тылга кылгас уьун аһа5ас дор5ооннору, дифтонг арааьын, бутэй дор5ооннору арааран истэр;

Сатыахтаах: тылы таба суруйар, дор5оонору сепке ырытар.

Былааны тутуьан сепке улэлиир, дьону кытты бииргэ алтыьан уерэнэр (Р),

Тереебут тылы уерэтиигэ кедьуустээхтик улэлиир (Л),

Бэйэтин санаабыт, ба5атын сиэрдээхтик этэр (К)

Сахалыы таба суруйуу(П)

Теьену билбиттэрин тылынан, суругунан бэрэбиэркэлээһин.

2.09

3

Бастакы кылааска барбыты хатылааьын. Бодоруьуу уруога.

Дор5ооннор араастарын хатылааьын, таба суруйар дьо5ур суолтатын ейдетуу

Этии ейдебулун хатылааьын, этиини сатаан ситимнээн онорор, таба суруйар дьо5уру сайыннарыы.

Теьену билбиттэрин тылынан, суругунан бэрэбиэркэлээьин.

4.09

Аьа5ас дор5ооннор(5ч). Бутэй дор5ооннор (11ч)8

4,5,6,

7.

Аьа5ас дор5ооннор уонна буукубалар.

Сананы билии, хатылааьын

Аьа5ас дор5ооннору хатылааьын. Уьун, кылгас а/д таба сур.дьо5 сайыннарыы.

Уьун, кылгас а/д таба сур.дьо5 сайыннарыы.

Онорбут улэтин сыанатын сепке быhаарар(Р);

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Сахалыы таба суруйуу. (п)

Таабырын таайыы, эрчирлии, самост.улэ

8.09

8

Бэрэбиэркэлиир диктант

Билиини бэрэбиэркэ

Онорбут улэтин сыанатын сепке быhаарар(Р);

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Сахалыы таба суруйуу.

Теьену билбиттэрин суругунан бэрэбиэркэлээьин

9.09

9

Сатаан истэ уерэниэн - сатаабаккын да сатыан.

Бодоруьуу уруога

Билиэхтээх:

дор5оону таба санарыы, тылга кылгас уьун аьа5ас дор5ооннору, дифтонг арааьын, бутэй дор5ооннору арааран истэр;

Сатыахтаах: тылы таба суруйар, дор5оонору сепке ырытар

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Бэйэни еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аhа суох санарарга кыhаллар (Л)

Итэ5эhин, ал5аhын быhаарар, кеннерер (Л).

Теьену билбиттэрин тылынан, суругунан бэрэбиэркэлээьин.

10.09

10,11

Бутэй дор5ооннор уонна буукубалар.

Хатылааьын

Билиэхтээх:

Дор5ооннору таба санарыы, бутэй дор5оонноруарааран истэр;

Сатыахтаах: тылы таба суруйар, бутэй дор5ооннору сепке ырытар

Былааны тутуьан сепке улэлиир, дьону кытты бииргэ алтыьан уерэнэр (Р),

Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэр уерэтиэхтээ5ин арааран ейдуур(Л);

Мунаарбыт боппуруоhун быhаарсар (К)

Сахалыы таба суруйуу.(п)

Теьену билбиттэрин тылынан, суругунан бэрэбиэркэлээьин.

14.09

16.09

12,13,14,

15

Сэргэстэспит бутэй дор5оон

18.21.23.09

16,17

Ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор.

Сананы билии уруок

25.28.09

18

Бэйэни бэрэбиэркэлэнии уруога

Билиини бэрэбиэркэ

Тест толоруута

30.09

19

Сыыьаны кеннеруу уонна хатылааьын

2.10

20

Айар уруок

21.10

21

Хонтуруолунай диктант

Билиини бэрэбиэркэ

Теьену билбиттэрин суругунан бэрэбиэркэлээьин.

5.10

22

Бутуннуу харах уонна кулгаах буолуу диэн тугуй?

Бодоруьуу уруога

Билиэхтээх:

дор5оону таба санарыы, тылга кылгас уьун аьа5ас дор5ооннору, дифтонг арааьын, бутэй дор5ооннору арааран истэр;

Сатыахтаах: тылы таба суруйар, дор5оонору сепке ырытар

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Бэйэни еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аhа суох санарарга кыhаллар (Л)

Итэ5эhин, ал5аhын быhаарар, кеннерер (Л).

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

7.10

23

Биир кулгаа5ынан киирэр, атын кулгаа5ынан тахсар.

Бодоруьуу уруога

9.10

Суьуех. Суьуех арааьа. (2ч) Суьуе5у кеьеруу (1ч)

24, 25

Суьуех. Суьуех арааьа.

Сананы билии уруога

Билиэхтээх:

Суьуех ейдебулэ, суьуех арааьын, суолтатын уонна схеманан тыллары булуу.

Сатыахтаах:

Суьуех арааьын схеманан була сатыахтаах.

Былааны тутуьан сепке улэлиир, дьону кытты бииргэ алтыьан уерэнэр (Р),

Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри уерэтиэхтээ5ин арааран ейдуур(Л);

Мунаарбыт боппуруоhун быhаарсар (К)

Сахалыы таба суруйуу. (п)

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

12.12.10

26

Тылы кеьеруу

16.10

Киирии дор5ооннор3ч. Пааралаьар бутэй дор5ооннор1. Сымна5ас бутэй дор5ооннор 1ч. Кытаанах бутэй дор5ооннор5ч.

27

Араастык этиллэр тыллар

Билиэхтээх: нууччалыы суруллар тыллар быраабылатын;

Сатыахтаах:

Нууччалыы суруллар тыллары сыьыарыынан уларыйыытын сатыахтаах

Болдьох бэлиэлэри, араас схемалары сепке туhанар (П);

Саңарбыт уонна суруйбут тылларыгар эппиэтинэстээх (Л);

Араас тугэннэ кэпсэтиини сатаан са5алыыр, тумуктуур (К).

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

19.10

28, 29,

30

Нууччалыы суруллар тыллар

21.23.26.10

31,32

Нууччалыы суруллар тылларга в-ф, з-с, ж-ш буукубалар

Билиэхтээх: паараласпыт, сымна5ас, кытаанах бутэй дор5ооннору арааран истиэхтээх;

Сатыахтаах: бутэй дор5оон араастарын сепке араарар, ырытар

Былааны тутуьан сепке улэлиир, дьону кытты бииргэ алтыьан уерэнэр (Р),

Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри уерэтиэхтээ5ин арааран ейдуур(Л);

Мунаарбыт боппуруоhун быhаарсар (К)

Сахалыы таба суруйуу. (п)

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

28.30.10

33, 34

Нууччалыы суруллар тылларга ч, щ буукубалар

2.1111.11

35,36

Нууччалыы суруллаар тылларга ж, ш, ц буукубалар

12.16.11

37

Бэйэни бэрэбиэркэлэнии

Билиини бэрэбиэркэ

Тест

18.11

38

Хонтуруолунай улэ.

Суругунан бэрэбиэркэлээьин

19.11

39

Сыыьаны кеннеруу уонна хатылааьын

Билиэхтээх:

Улэ5э туhэрбит сыыhаларын быраабылатын билэр буолуохтаах;

Сатыахтаах:

Таба суруйуу уонна сурук бэлиэтин суолтатын быhаарар, сурукка туhэрбит сыыhаларын бэрэбиэркэлэнэ уерэниэхтээх

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Бэйэни еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аhа суох санарарга кыhаллар (Л)

Итэ5эhин, ал5аhын быhаарар, кеннерер (Л).

23.11

40

Айар улэ

25.11

41

Истэбин: миэхэ тугу этэллэрий?

Бодоруьуу уруога

Билиэхтээх:

дор5оону таба санарыы, тылга кылгас уьун аьа5ас дор5ооннору, дифтонг арааьын, бутэй дор5ооннору арааран истэр;

Сатыахтаах: тылы таба суруйар, дор5оонору сепке ырытар

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Бэйэни еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аhа суох санарарга кыhаллар (Л)

Итэ5эhин, ал5аhын быhаарар, кеннерер (Л).

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

26.11

42

Ыйытартан кыбыстыма, билбэккиттэн

Бодоруьуу уруок

30.11

43

Санарар санан санаа5ын кердерер.

Бодоруьуу уруога

2.12

44

Уруокка биьигини истэллэр - биьиги истэбит.

Бодоруьуу уруога

4.12

Предмет аата 7ч. Предмет бэлиэтэ 5ч. Предмет тугу гынара 8ч.

45

Тыл

Билиэхтээх:

Тыл өйдөбүлэ, тыл суолталарынан уонна грамматическай халыыптарынан бөлөхтөөhүн.

Сатыахтаах:

Тылы чаастарынан бөлөхтүүр

Былааны тутуьан сепке улэлиир, дьону кытты бииргэ алтыьан уерэнэр (Р),

Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри уерэтиэхтээ5ин арааран ейдуур(Л);

Мунаарбыт боппуруоhун быhаарсар (К)

Сахалыы таба суруйуу. (п)

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

7.12

46

Ким? Туох?

9.12

47

Тыллары наардааьын

Предметтэр ааттарын, бэлиэлэрин, тугу гыналларын таба наардыырга уерэтии, тылы байытыы.

Былааны тутуһан сөпкө үлэлиир, дьону кытты бииргэ алтыһан үөрэнэр (Р),

Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри үөрэтиэхтээ5ин арааран өйдүүр(Л);

Мунаарбыт боппуруоhун быhаарсар (К)

Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабыларын тутуһар (П;

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

11.12

48, 49,

50

Тыл оло5о, сыьыарыыта

Билиэхтээх:

Тыл оло5о, сыьыарыыта өйдөбүлэ, тылга ыйытыы туруоран сыьыарыыны булары ситиьии.

Сатыахтаах:

Тылы чаастарынан бөлөхтүүр

Былааны тутуьан сепке улэлиир, дьону кытты бииргэ алтыьан уерэнэр (Р),

Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри уерэтиэхтээ5ин арааран ейдуур(Л);

Мунаарбыт боппуруоhун быhаарсар (К)

Сахалыы таба суруйуу. (п

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

14.16.18.12

51

Билиигин бэрэбиэркэлэн

Билиини бэрэбиэркэ

Тест толоруута

21.12

52,53,54,

55,56

Ханнык? Хайдах?

Билиэхтээх:

Предмет бэлиэтин кердерер тыллар ейдебулэ, биир предмет хас да бэлиэлээх буолуута;

Сатыахтаах:

Тылы араас бэлиэлэринэн белехтееьун

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Бэйэни еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аhа суох санарарга кыhаллар (Л)

Итэ5эhин, ал5аhын быhаарар, кеннерер (Л).

23.25.28.11.

13.01

57

Билиигин бэрэбиэркэлэн

Билиини бэрэбиэркэ

15.01

58,59,60,

61

Тугу гынар? Хайыыр?

Предмет тугу гынарын бэлиэтиир тыллар тустарынан ейдебулу быьаарыы, Т.Г.Б. тыллар ахсаанынан, бириэмэнэн уларыйыытын быьаарар, этиигэ сепке туттар дьо5уру сайыннарыы, тылы байытыы.

Былааны тутуьан сепке улэлиир, дьону кытты бииргэ алтыьан уерэнэр (Р),

Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри уерэтиэхтээ5ин арааран ейдуур(Л);

Мунаарбыт боппуруоhун быhаарсар (К)

Сахалыы таба суруйуу. (п

18.20.22.25.01

62

Билиигин бэрэбиэркэлэн

27.01

63

Сыыьаны кеннеруу уонна хатылааьын

Билиэхтээх:

үлэ5э туhэрбит сыыhаларын быраабылатын билэр буолуохтаах;

Сатыахтаах:

Таба суруйуу уонна сурук бэлиэтин суолтатын быhаарар

Былааны тутуhан сөпкө үлэлиир, сыыhаларын көннөрөр (Р).

Бэйэни өрүү кэтэнэр, көрүнэр, ал5аhа суох саңарарга кыhаллар (Л)

Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабыларын тутуһар (П

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

29.01

64

Айар уруок

1.02

65

Хонтуруолунай диктант

3.02

66

Куну быьа истэбит.

Билиэхтээх:

дор5оону таба санарыы, тылга кылгас уьун аьа5ас дор5ооннору, дифтонг арааьын, бутэй дор5ооннору арааран истэр;

Сатыахтаах: тылы таба суруйар, дор5оонору сепке ырытар

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Бэйэни еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аhа суох санарарга кыhаллар (Л)

Итэ5эhин, ал5аhын быhаарар, кеннерер (Л).

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

5.02

67

Уерэнэр кинигэлэрим

8.02

68

Уруьуй, таблица, схема, болдьох бэлиэ

10.02

69

Эйэ5эс кердеьуу

12.02

Этии 1ч. Этии тутаах чилиэннэрэ 1ч. Тэнийбит, тэнийбэтэх этии 1ч. Ыйытыы, сэьэн этиилэр 1ч.

70

Этии

15.02

71

Этии тутаах чилиэннэрэ

Этии тутаах чилиэннэрин туьунан ейдебулу быьаарыы, тутаах тыллары этииттэн сепке булар уойна быьаарар дьо5уру сайыннарыы, биир уустаах тыллар тустарынан ейдебул биэрии.

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Бэйэни еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аhа суох санарарга кыhаллар (Л)

Итэ5эhин, ал5аhын быhаарар, кеннерер (Л).

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

17.02

72

Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии диэн тугуй?

Билиэхтээх: тыл ситиминэн этии онорор, тыл ситимин булан, ыйытыынана сибээстиир,

Сатыахтаах: тэнийбит этии онорор, тыллартан этии онорор, чилиэннэринэн ырытар, биир уустаах чилиэннэри булан, соптоох сурук бэлиэтин туруорар

Былааны тутуьан сопко улэлиир, бэйэтин кэтэнэн корунуохтээх (Р);

Мунаарбыт боппуруоьун быьаарсар (К)

Болдьох бэлиэлэри, араас схемалары сопко туьанар (П)

Бэйэтин санаатын, ба5атын сиэрдээхтик этэр (К)

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

19.02

73

Ыйытыы, сэьэн этиилэр

22.02

74

Аахпыттан суруйуу

Билиэхтээх:

дор5оону таба санарыы, тылга кылгас уьун аьа5ас дор5ооннору, дифтонг арааьын, бутэй дор5ооннору арааран истэр;

Сатыахтаах: тылы таба суруйар, дор5оонору сепке ырытар

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Бэйэни еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аhа суох санарарга кыhаллар (Л)

Итэ5эhин, ал5аhын быhаарар, кеннерер (Л).

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

24.02

75

76

Себулэьии эбэтэр аккаастааьын.

Бодоруьуу уруога

Хомоппот гына аккаастааьын.

Бодоруьуу уруога

26.02

29.2.03

77

Аккааска хоруй.

Бодоруьуу уруога

4.03

Соруйар, кууьурдуу этиилэр 1ч

78

Соруйар, кууьурдуу этиилэр

Билиэхтээх: Этиилэр араастарын, сурук бэлиэлэрин ейдебулэ;

Сатыахтаах:

Тыллартан этии онорор, септеех сурук бэлиэтин туруорар

Былааны тутуhан сөпкө үлэлиир, сыыhаларын көннөрөр (Р).

Бэйэни өрүү кэтэнэр, көрүнэр, ал5аhа суох саңарарга кыhаллар (Л)

Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабыларын тутуһар (П

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

7.03

79

Хатылааьын

Сатыахтаах: барбыт тематын быраабыларын сатаан ырытар буолуохтаах

9.03

80

Тиэкис.

Бодоруьуу уруога

11.03

81

Тиэкис араастара.

Бодоруьуу уруога

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

14.03

82

Сурун санаа.

Бодоруьуу уруога

16.03

83

Тирэх тыллар.

Бодоруьуу уруога

18.03

84

Тиэкис тутула.

Бодоруьуу уруога

21.03

Тиэкис 3ч.

85,86,87

Тиэкис

23.1.4.04

88

Сыл устата тугу уерэтэн биллин, бэрэбиэркэлэн

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

6.04

89

Туьулуу.

Бодоруьуу уруога

Билиэхтээх:

дор5оону таба санарыы, тылга кылгас уьун аьа5ас дор5ооннору, дифтонг арааьын, бутэй дор5ооннору арааран истэр;

Сатыахтаах: тылы таба суруйар, дор5оонору сепке ырытар

Былааны тутуhан сепке улэлиир, сыыhаларын кеннерер (Р).

Бэйэни еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аhа суох санарарга кыhаллар (Л)

Итэ5эhин, ал5аhын быhаарар, кеннерер (Л).

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

8.04

90

Сана тэтимэ.

Бодоруьуу уруога

11.04

91

Тон. Интонация.

Бодоруьуу уруога

13.04

92

Кэпсэтии уонна монолог.

Бодоруьуу уруога

15.04

93

Тиэкис керуннэрэ.

Бодоруьуу уруога

18.04

94,95

Урут уерэппиккин теье ейдуугун? Хатылыыр уруок

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

20.22.04

96, 97

Нууччалыы суруллар тыллар

Сатыахтаах: барбыт тематын быраабыларын сатаан ырытар буолуохтаах

Былааны тутуьан сопко улэлиир, сыыьаларын коннорор (Р);

Болдьох бэлиэлэри, араас схемалары сопко туьанар (П);

Санарбыт уонна суруйбут тылларыгар эппиэтинэстээх (Л)

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

25.27.04

98

Предмет аата, бэлиэтэ, тугу гынара

29.04

99

Этии керуннэрэ

2.05

100

Этии чилиэннэрэ

4.05

101

Аахпыттан суруйуу

6.05

102

Айар уруок

11.05

103

Сыллаа5ы хонтуруолунай улэ

Билиини бэрэбиэркэлээьин

Оӊорбут үлэтин сыанатын сөпкө быhаарар(Р);

Былааны тутуhан сөпкө үлэлиир, сыыhаларын көннөрөр (Р).

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

13.05

104

Сыыьаны кеннеруу уонна хатылааьын

Билиэхтээх:

үлэ5э туhэрбит сыыhаларын быраабылатын билэр буолуохтаах;

Сатыахтаах:

Таба суруйуу уонна сурук бэлиэтин суолтатын быhаарар

Былааны тутуhан сөпкө үлэлиир, сыыhаларын көннөрөр (Р).

Бэйэни өрүү кэтэнэр, көрүнэр, ал5аhа суох саӊарарга кыhаллар (Л)

Теьену билбиттэрин тылынан уонна суругунан бэрэбиэркэлээьин

16.05