Открытый урок на тему: ' 1931-1933 жиллардики ачарчилиқ'

Дәрисниң мавзуси : 1931-1933-жиллардики ачарчилиқ .
ХХ ә. 30-ж. Қазақстандики апәт.

Дәрисниң мәхсити:

1.1931-1933 -жиллардики ачарчилиқ Қазақстандики һәсрәт, униң демографияға тәсири тоғрисида билимини ян-яқлиқ ашуруш.

2.ижадий тапшурмиларни орунлитиш арқилиқ системилиқ түрдә өз ойлиридин нәтижә чиқиришқа, мәсилини тарихи һәққиқәт асасида баһалашни билишкә чақириш

3. Хәлқини ойлиған дөләт әрбаблириниң иш- һәрикәтлири асасида миллий патриотлуққа тәрбийәләш

Көрнәкликләр : Қазақстан хәритиси , сүрәтләр , презинтация , плакатлар

Дәристә қоллинилған усуллар : ижадий тапшурмилар соал жавап , диолог , тест тапшурмилири

Дәрисниң түри : арилаш

Қошумчә әдәбиятлар: 1. Н.Назарбаев « Ғасырлар тоғысында» Атамұра, 2003
2. Ж Қасымбаев « Қазақстан тарихы »

3. « Қазақстан тарихы » әдістемелік журнал

ДӘРИСНИҢ БЕРИШИ

Дәрисниң эпигрофи :

«Тарих - өткеннің сабағы,

алдағының кейінгіге өнегесі »

Н Назарбаев

І. Дәрисниң баш қисми 1. Уюштуруш қисми 2. Синипни топларға бөлүш

3. Достлуқ атмосферисини қуруш

ІІ. Дәрисниң оттура қисми

1.Өй тапшурмисини сораш \ тест солллириға жавап бериш \

1. Коллективләштүрүш һарписидики Ф И Голощекинниң идеяси

А. Қизил Отау В. Йеңи инқилап С.

2. Ф И Голощекинниң « авулни кеңәшләндүрүш » шиариға қарши чиққанлар қанда. әйипләнди

А. Сатқунлар В. Өзгичә ойлайдиғанлар С . милләтчиләр

3. « Жирик бай егиликлирини вә йерим феодалларни мусадирә қилиш һәм йәр ағдуруш һәққидә » Декрет қачан чиқти

А. 1928-ж В. 1929-ж С . 1930- ж

4.Коллективләштүрүшниң йөнилиши елан қилинди

А. ХV қурултайда В. Партия өлкилик конференциясида

С. Мәркизий Ижраий Комитети олтуришида

5. Казақ АССР да коллективләштүрүш аяқлишиши керәк

А. 1930-ж. әтиязға қәдәр В. 1931-ж. әтиязға қәдәр С. 1932-ж. әтиязға қәдәр

6. Машина- трактор станциялири ( МТС ) қурулди

А. 1928-ж І йерими В. 1929-ж ІІ йерими С. 1930-ж ІІ йерими

7.1931-жилниң октябрь ейида егиликләрниң қанчә пайизи коллективләндүрүлди А. 2% В. 50% С. 65 %

8. Йеза егилиги мәһсулатлирини тәйярлаш авулларда қандақ шиар астида жүргүзүлди А. « Барлиқ нәрсә Вәтән үчүн ! » В. « бәк ашурветиш болмисун , ача туяқ қалмисун » С. « даһилар сөзи йәрдә қалмисун , хәлиқ уни қоллисун »

2. Өй тапшурмисини пишиғдаш « Санлар сөзлигәндә »

санлар

мәнаси

9805

Иш қаралди

22933

Адәмгә нисбәтән қарар қобул қилинған

3386

Адәм етилди

13151

3 жилдин 10 жилғичә лагерларға қамаш тоғ. һөкүм

4832

Уларниң кулаклири

1509

Уларниң һаллиқлири

505

Уларниң гадайлири

181

Роһанийлар

242

Ижтимаий зиянкәш элемент зиялилар

21000

БДСП ТВ \ ПП ОГПУ органлири қамаққа алди

3. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш \ Режә\_1931-1933-жиллардики ачарчилиқ

---1931-1933 жиллардики ачарчилиқ - әл тарихидики әң һәсрәтлик вақиәләрниң бири. Көчмән вә йерим көчмән хәлиқни күч билән коллективләштүрүш һәрикити хәлиқни чоң қайғу-һәсрәткә дучар қилди . өткән әсирниң бешида Қазақ хәлқи трагедияға тола түрлүк вақиәләрни бешидин кәчүрди : чоң вә кичик революциялар, мустәмиликиләр , репрессия, ұколлективләштүрүш , ачарчилиқ вә башқа синақлардин өтти .

---Мал чарвичилиғидада Һәқиқий жұт башланди . Мал бешиниң сани 40,5 миллиондин 4,5 миллионға кемиди Асасән төгә , ат , қой егиликлири көп чиқимға учриди .

---Сәясий йәр авдурғанларниң бир топи мундақ дәп хәт язди : «..... ачарчилиқ кәң қанат яйди . Ишт ,мөшүкләр йейилмәктә .... Хәлиқ ачлиқтин ишшип , өлмәктә .... тирик қалғанлар болса ачлиқтин һалсизланғини шунчелик , һәтта өлүкләрни йәрләшкиму чамиси кәлмәйду : мурдилар чирип , чечилип ятиду ....

"Қалың елім, қазағым қайран жұртым..."

Жыр кесе, той-томалақ, қайда күлкің ?

Сағалап бөтен жұрттың босағасын,

Таусылды-ау ақ талқаның, айран сүтің...

("Тарихқа үңілу") Презентациямен таныстыру

4. Топлар билән ишләш

І топ тапшурмиси : 1. Ачарчилиқ тоғрилиқ ениқ мәлуматлар, дөләт әрбаблириниң көзқарашлири

2. Қошумчә материал \өй иши

ІІ топ тапшурмиси : 1.Хәлиқниң бешидин икки ачарчилиқ өтти шуни селиштуруш

2. Қошумчә материал \өй иши

Аштық жылдары

1921-1922 жылдардағы аштық

1930-1932 жылдардағы аштық

Болусебептері

1921 жылы жазда куаңшылық болып, малдың 80%-ы кырылды. Астық мол болған аймақтардан азық-түлік отрядтары орталыққа ауылшаруашылық өнімінің 80%-н әкетті.

Мал шаруашылығы күйзелісті шығынға ұшырады. ¥жымдастыру карсанында- 40,5 млн. мал болды. 1933 жылы 4,5 млн. мал қалды.

Аштыққаұшыраған аймақтар

Орал, Орынбор, Ақтөбе, Бөкей, Қостанай, Семей, Ақмола губерниялары

Бүкіл Қазақстан

Ашығушылар

саны

Ашығушылар республика халқының 1/3 бөлігін камтыды. 1921 жылғы карашада 1 млн. 508 мың адам ашықты. 1922 жылғы наурызда 2 млн. 303200 адам ашыкты. Аштыққа індет қосылып, 1922 жылы маусымда Батыс Қазақстанда ашығушылар мен аурулар 82%-ға жетті.

1930 жылы- 313 мың адам; 1931 жылы- 755 мың адам; 1932 жылы 769 мың адам қайтыс болды. 1930-1932 жылдары барлығы 1 млн. 750 мың қазақ немесе халықтың 40% -ы жаппай кырылды. Актөбе облысында 1930 жылы 1 млн. 12500 адам болса, 1932 жылы 725800 адамға кеміген (71%).Балқаш ауданында 1930 жылы 60 мың адам болса, 1932 жылы 36 мыңы қырылып, 12 мыңы баска аймақтарға көшіп кетті. 1930-1931 жылдар аралығында 1 млн. 70 мың адам Қытай, Иран, Ауған жеріне т.б. көшті. 616 мыңы қайтып оралған жоқ. 414 мыңы кейін елге оралды. 1930-1933 жылдары 2,1 млн. адам аштықтан қырылды.

Іс-шараларұйымдастыру

1921 жылғы 14 маусымда «Нақты ет салығы туралы» декрет шығып, казақтар ет салығынан босатылды.1922 жылы егістіктің 60%-на Кеңес үкіметі берген дән себілді. 1922 жылғы 4 тамызда ауылшаруашылық машиналарын сатып алу үшін 25 млн. сом берілді. 1922 жылы мал сатып алу үшін 2 млн. 131 мың сом бөлінді. 18,5 мың жетім бала Ресейге әкетілді. Кеңестік Туркістан туыскандық көмек көрсетті. 2 млн. пұт астық жіберілді. Республикадан 20 мың ашыққан адам қабылданды.

1932 жылғы 17 қыркүйекте «Қазақстанның ауыл шаруашылығы туралы» каулы қабылданды. «Жасанды колхоздар» таратылды. Астықты аудандарда коммуналар орнына, артельдер үйымдастырылды. Қоғамдастырылған мал-мүліктер кайтарылды.

Отырықшы аудандарға 2 млн. пүт астық және 30 млн. сом акша бөлінді.

Зардаптары

Демографиялық жағдай қиындады. Орынбор, Қостанай, Актөбе, Орал, Торғай губернияларында халық саны l/3-не дейін азайды. 700 мыңнан астам адам республикадан көшіп кетті.

Қазақтардың осы жылдардағы саны 40 жылдан кейін, 1969 жылы ғана калпыпа келді. 1930-1932 жылдардагы аштық тарихта «ұлы жұт» атанды.

ІІІ топ тапшурмиси : 1. Ачарчилиқ тоғрилиқ қаршилиқлар вә зәрдави

2. Қошумчә материал \өй иши

Ашаршылық кезінде төмендегідей қарсылықтар болды:

1. 1929-1931жж - Қазақстанда ұжымдастыруға қарсы қарулы қарсылықтар толқыны (Семей округі - халық наразылығының ірі ошағы).

2. 1930ж ақпаннан мамырға дейін - 6 ауданды қамтыған күшті толқу болды (Торғай шаруаларының Батпаққара көтерілісі - «бандиттік-басмашы қозғалысының көрінісі» деп бағаланды).

3. Қарақұм көтерілісі - 5000 шаруа біріккен көтеріліс. Оны Орынборда орналастырылған 8-дивизия басып тастады.

4. Созақ жеріндегі көтеріліс - Шебер ұйымдастырушылығымен, табандылығымен ерекшеленеді. Басшысы - Жақыпов. Аудан орталығын басып алып, көтерілісшілер аудан басшыларын өлтірді.

5. 1931ж көктем - Қарқаралы округінің Абыралы, Шыңғыстау және Шұбартау аудандарындағы көтеріліске қатысқандар түгелдей қырылды.

Республика аумағында 1929-1931жж аралығында ұжымдастыруға қарсы 372 жаппай толқулар мен көтерілістер болып, оған 80 мың адам қатысқан (Толқулар мен көтерілістерді жаншу кезінде 1916ж көтерілісті басу тәжірибесі қайталанды)

ІІІ. Дәрисниң ахирқи қисми

Йәкүнләш 1. « ФУТБОЛ » оюни арқилиқ Диалог қуруш Һәр бир топ мавзу бойичә соллирини иккинчи топқа қойиду \ өз материаллири бойичә \

2. « Вақит сирлирини ечиш » оюни

1925-1933

1933ж март

1927-ж декабрь

1932ж әтияз

1927

1929-1931жж

1932ж июль

1931

1931ж әтиязда

Баһалаш

Өйгә тапшурма бәт -85-86