Жердің заттық құрамы, тау жыныстар және пайдалы қазбалар

Тексерілді:

Күні: 23.11.2015жыл

Сабақтың тақырыбы : Жердің заттық құрамы, тау жыныстары және пайдалы қазбалар

Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға Қазақстанның пайдалы қазбалары, тау жыныстары туралы түсінік беру.

Сабақтың міндеті : 2. Оқушылардың ой - өрісі мен білім, білік, дағды

іскерлігін дамыту арқылы пәнге деген

қызығушылығын арттыру.

Күтілетін нәтиже: 3. Оқушыларды әдептілікке, ұқыптылыққа,

экологиялық тәлім арқылы адамгершілікке,

елін-жерін сүю арқылы патриоттыққа тәрбиелеу

Сабақтың тегі: Жаңа сабақ

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу

Көрнекілігі: Қазақстанның физикалық картасы

Сабақтың барысы:

№

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

І.Ұйымдастару кезеңі: 2мин

Оқушылармен сәлемдеседі, сабақта кім жоғын белгілеп алады.Үй тапсырмасына дайындалуын сұрайды.

Мұғаліммен сәлемдеседі, сабақта кім жоғын айтады. Үй тапсырмасына дайындалады.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау және қорыту 10 мин

Берілген сөздердің ұғымына түсінік беру

Мантия, жер қыртысы, ядро, литосфера, цунами

а) Жердің ортасына жақын

ә) Қалыңдығы 5-80 шқ аралығында

б) Латын тілінен аударғанда «шапан» деген мағынаны білдіреді

в) Температура +4000С, +5000С жетеді

г) Жердің сыртқы қабаты

д) Қалыңдығы 2900 шқ

е) Қатты және қоймалжың заттардан тұрады

ж) Материктік және мұхиттық бөліктерден тұрады

з) Негізгі элемент темір

Сәйкестендіру кезеңі «Ойлан да, тап»

Атмосфера қатты қабығы

Гидросфера жердің өзегі

Ядро ауа қабығы

Биосфера шапан

Мантия су қабығы

Литосфера тіршілік қабаты

Қорыту: «Ойланып көр» Не үшін жерді тауық жұмыртқасымен салыстырады?

Оқушылар үй тапсырмасына жауап береді.

Оқушыларды кезекпен тұрғызып сұрау.

ІІІ. Жаңа сабақ. 15 мин

І

Тау жыныстары коллекциясын көрсету. (Мына суретте не көріп тұрсыңдар)

Табиғи алтын Табиғи мыс Әк тас (Ізбесті тас)

Калий тұзы Тас көмір Ванадий

Мұнай өңдеу Алтын Темір кені

Мырыш кені Тұз өндіру

Тау жыныстары дегеніміз- жер қыртысын қалыптастырушы тығыз және борпылдақ массалар жиынтығы. Жер қыртысы әр түрлі тау жыныстарынан құрылған. Олардың негізгі үш типі бар:

метаморфты

магмалық

шөгінді

• Магмалық тау жыныстар жанартаудың әсерінен пайда болған лаваның суынып біртіндеп қатуынан пайда болады. Олардың қатарына гранит,базальт,т.б.жатады.

• Шөгінді жыныстар әр түрлі жағдайда пайда болады. Ертеректе пайда болған тау жыныстары сыртқы күштердің әсерінен бұзылып құм,саз сияқты шөгінділерден, тірі азалардың іс-әрекетінің салдарынантүрі өзгерген бор, тас көмір сияқты шөгінділр пайда болған.

• Метаморфты жыныстар (грек тілінендегі «метафорос» -өзгерген ) жер қойнауындағы шөгінді жыныстарға жоғарғы температура мен қысымның әрекет етуінен болады. Жерді қалыптастырушы тау жыныстарын біздер көбіне пайдалы қазбалар ретінде көбірек білеміз.

Пайдалы қазбалардың топтасып жинақталған жерін кен орны деп атаймыз. Қазақстандағы ірі кен орындарына Қарағанды көмір алабы, Теңіз мұнай кені, Алтай тауындағы түсті металдар кен орындарын жатқызамыз. Біздің еліміз пайдалы қазбаларға бай мемлекеттердің бірі. Табиғатта пайдалы қазбалардың сарқылатын және сарқылмайтын ресурстары кездеседі. Күн сәулесі, жел, судың толысуы сарқылмайтын ресурсқа жатады, ал көмір мен мұнай сарқылатын ресурсқа жатады.

Пайдалы қазбалар

(қолданылуына қарай)

жанғыш кен кен емес

мұнай темір тұз

газ алтын фосфорит

көмір әктас

мыс

Дәптермен жұмыс (атлас картадан кен орындарын анықтау)

Пайдалы қазбалар

Кен орындары

Темір

Алтын

Мұнай

Газ

Көмір

Фосфорит

Мыс

Алюминий

Оқушыларға тау жыныстарын көрсетемін.Жаңа сабақты түсіндіремін.

Оқушылар пайдалы қазбалардың кен орындарын дәптерлеріне жазып көрсетеді.

ІҮ. Жаңа сабақты

бекіту 10мин

«Ойлан тап»ойыны

Қазақстанның физикалық картасына пайдалы қазбалардың шартты белгілерінің атын атап, кен орындарын тауып орналастыру.

Анаграмма (берілген әріптерден пайдалы қазбалардың атын құрастыру (10))

М, Г, Т, К, А, Ә, Ұ, Е, Ө, Л, Ы, Ү, Н, Й, З, І, Р, С, Ю, И

Оқушылар әріптерден пайдалы қазбалардың атын құрастырады.

Ү. Р Қорытынды

5 мин

1. Пайдалы қазбалардың халық шаруашылығында маңызы қандай?.

2. Тиімді пайдалану дегеніміз не?

Оқушылар білгендерін ортаға салады.

ҮІ.Бағалау:

2мин

Оқушыларды сабаққа қатысымы бойынша бағалаймын.

Күнделіктеріне бағаларын қойдырады.

ҮІІ. Үйге тапсырма

1мин

§ 17 оқу

Күнделіктеріне жазып алады.