ПОУРОЧНЫЙ НА ТЕМУ ГЕНЕТИЧЕСКИЙ КОД ДЛЯ 9 классА

Тексерілді: ________________ 9-сынып

Сабақтың тақырыбы: 13. Ақпараттық РНҚ-ң түзілуі. Генетикалық код..

Сабақтың мақсаты:

1.Оқушыларды Ақпараттық РНҚ-ң құрылымымен таныстыру.

2. Оқушылардың ғылыми түсініктерін қалыптастыру, дүниетанымын арттыру

3. Оқушыларды ұйымшылдыққа,белсенділікке баулу.

Сабақтың түрі: түсіндіру

Сабақтың әдісі: көрнекі баяндау

Сабақтың пән аралық байланысы: генетика

Сабақтың көрнекілігі: сызба-нұсқа,трек-сызба

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Үй тапсырмасы тексеру.

ІІІ.Жаңа сабақ

ІV. Бекіту

V. йге тапсырма беру.

VІ. Бағалау.

І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу .

III. РНҚ молекуласы да ДНҚ тәрізді полимер, оның мономерлерінің рөлін аденин, гуанин, цитозин және тиминнің орнында урацил нуклеотиді аткарады. ДНҚ-ға қарағанда РНҚ бір тізбекті болып келеді. Жасушадағы қызметтеріне қарай 1) акпаратты - аРНҚ;2) тасымалдаушы - тРНҚ; 3) рибосомалық -рРНҚ.Тасымалдаушы РНҚ (тРНҚ). РНҚ жасушаның ядросында да, протоплазмасында да кездеседі. Жасуша ядросындағы тРНҚ-ның мөл-шері 10%-дай, молекулалық массасы 25000-ға дейін болады. Суда жаксы ериді. тРНҚ-ның негізгі қызметі - нәруыз молекуласының синтезі кезінде рибосомаларға аминкышкылдарын тасымалдау. Ақпараттық РНҚ (аРНҚ). Бұл РНҚ-ның түрі жасушадағы рибо-нуклеин қышқылының 5%-ын құрайды.Егер жасушаға бір нәруыз кажет болса, сол сәтте ядродағы ДНК-ның бір тізбегінде аРНҚ синтезделеді де, рибосомаға барады. Нәруыз биосинтезі аяқталғаннан кейін аРНҚ ыдырап кетеді. Сондықтан болу керек - аРНҚ бактерия жасушаларында 5 минут, жануарлар жасушасында 12-16 сағат, ал кейбір жасушаларда бірнеше күнге дейін сақталады. аРНҚ ДНҚ молекуласының белгілі бір бөлігінде РНҚ-полимераза ферментінің әсерімен синтезделеді. Сондықтан аРНҚ ДНҚ мол-ң белгілі бір бөлігінің көшірмесі болып есептеледі. аРНҚ ДНҚ молекуласынан көшіріп алған тұқым қуалау ақпаратын рРНҚ-ға жеткізеді.Рибосомалық РНҚ (рРНҚ). Жасушадағы РНҚ-ның 85%-ын рРНҚ құрайды. Рибонуклеин қышқылының бұл түрі рибосома органоид-а болады. рРНҚ-ның мол-ң массасы - 700000-300000. Ол рибосома органоидінде жүретін нәруыз синтезіне тікелей қатысады. РНҚ-ның аталған түрлерінің әркайсысы нәруыз биосинтезінде ерекше қызмет атқарады. ДНК молекуласы сияқты РНҚ-ның молекуласы да үш құрылымды. ДНҚ малекуласындағы бір генде белгілі бір ретпен орналасқан нуклеотидтер жүйесі нәруыз малекуласындағы аминқышқылдарының орналасу реті генетикалық код деп аталады..

IV.1. Ген деген не?, 2. Ген қайда орналасқан?, 3. Генетикалық код деген не?

V. Үй тапсырмасына §13,58-61 беттер оқу.